Çok hızlı büyümesiyle diğer ağaç türlerinden farklı olan ceviz ağacı, 25-40 m boylanabilen yapısıyla oldukça ilgi gören bir türdür.
Türkiye ceviz üretiminde tüm ülkeler içerisinde üçüncü sırada yer almaktadır. Ceviz ağacı kök hastalıkları, zararlıları ile mücadele edildiği takdirde ağaç başına 33 ile 37 kg arası verim alınmaktadır. Ancak, bu ağaçları tehdit eden ceviz hastalık ve zararlıları bu potansiyel verimin önünde büyük bir engel oluşturmaktadır. Bu zararlılar ve hastalıklarla etkili bir şekilde mücadele edilmezse, ağaçların sağlığı ve verimi ciddi şekilde risk altında olabilir.
CEVİZ KÖK ÇÜRÜKLÜĞÜ HASTALIĞI NEDİR?
Kök boğazı çürüklüğü hastalığı nedir, nasıl olur? bu sorunun cevabına baktığımızda çok ciddi bir mantari hastalık olduğunu ve hastalığa yakalanmış ağaçta çok hızlı ilerleyip genç sürgünlerde hasar oluşturduğunu söyleyebiliriz.
Nisan ve mayıs ayları yağışlı geçmiş bölgelerde bitki dip ortam nemi üst seviyededir. Bu ortam mantarların gelişmesi ve artması için uygundur. Bu mantarlar yapraklarda ve meyvede zarar oluşturmaktadır. Tarlanın drenajının kötü olduğu yerlerde su birikintisi oluşur oralarda olan ağaçlar hastalıktan daha çok etkilenir.
CEVİZDE KÖK ÇÜRÜKLÜĞÜ HASTALIĞININ BELİRTİLERİ
Ceviz kök çürüklüğü belirtileri, meyve ağaçlarının kök yapılarında kuruma ve çürüklük yaparak ağaçların ölümüne neden olmaktadır. Yapraklar sararak genç sürgün oluşumu azalmaktadır. Sürgün ve dallar kurumaya başlayarak devamında ölmeye başlar, sonunda ağaçlar tamamen kurur.
Bu belirtilerin oluşumu ve ağaçların ölümü 4 yıllık süreyi gerektirir eğer daha ağır belirtiler varsa 1 ya da 2 yılda ölüm gerçekleşmektedir. Ceviz ağacı kök hastalıkları bulaşmış kökler incelendiğinde ikinci köklerden başlayarak kök boğazına kadar kabuk dokusu ile odun dokusu arasında beyaz bir tabakanın oluştuğu gözlemlenmektedir.
Hastalık oluştuğunda ilk olarak odun dokusu açık kahverengidir, daha sonra sarımtırak veya beyaz renge dönüşür.
KÖK BOĞAZI ÇÜRÜKLÜĞÜ HANGİ BİTKİLERDE GÖRÜLÜR?
Ceviz, uzun ömürlü ve 30 metreye kadar uzayabilen bir ağaçtır. Cevizler juglandaceae familyasına ait görünüyor. Dünyadaki en yaygın tür Juglans Regia olmaktadır. Çok iyi orman ağacı olan ceviz, kerestesi, meyvesi de farklı endüstrilerde değerlendirmektedir.
Besin değeri çok yüksek olan meyvesi çok fazla tüketilirken, ceviz kök boğazı hastalığı mücadelesi ile ekonomik ömrünün 100 yıldan fazla olması ile üreticilere fayda sağlamaktadır. Peki kök boğazı çürüklüğü ceviz dışında hangi bitkilerde görülmektedir?
Ceviz kök çürüklüğü belirtileri yaygın olarak görüldüğü meyve ağaçları elma, armut, erik, şeftali, kiraz, vişne, kayısı, dut, nar, asma, zeytin, kestane ve ceviz, orman ağaçları ise meşe ve iğne yapraklarında görülmektedir.
CEVİZDE KÖK ÇÜRÜKLÜĞÜ MÜCADELESİ NASIL YAPILIR?
Ceviz ağacı, değişik iklim özelliklerine kolayca uyum sağlamaktadır. Toprak bakımından seçici değildir ve birçok toprak türüne adaptasyon yeteneğine sahiptir. Fazla nem ve su köklerin oksijen alınımını engelleyerek gelişmesini durdurur.
Kök boğazı çürüklüğü mücadelesi nasıl yapılır? Kültürel mücadele ve kimyasal mücadele olarak ikiye ayrılmaktadır.
KÜLTÜREL MÜCADELE
Hastalık bulaşmış ve kurumuş ağaçlar bahçeden sökülerek imha edilmelidir. Ve kireç söndürülmelidir.
Orman alanlarının kesilmesiyle boş kalmış yerler direkt ceviz fidanları dikilmemeli bir süre boş bırakılarak toprağın dinlendirilmesi sağlanmalıdır.
Hastalık bahçenin her yerinde değil ise sağlam olan ağaçlara bulaşmaması için hasta olan ağaçların etrafına 60 cm derinlik ve 30 cm genişlikte hendek açılmalı ve hastalığın bulaşması engellenmelidir. Ayrıca;
- Ağaçlar sağlıklı ve sağlam yetiştirilmelidir.
- Ağaçlar aşırı sulanmamalı ve derin dikim yapılmamalıdır.
- Ağaçların kökleri yaralanmamalıdır.
KİMYASAL MÜCADELE
İlaçlamaya hastalık görüldüğünde başlanmalıdır. Hastalık yeni başlamış ise, hasta kökleri kesilip bu yerlere %5’lik Bordo bulamacı veya %2’lik Göztaşı ilaçlarından sürülür, ilaç kuruduktan sonra üzeri aşı macunu veya 750 gram Ardıç katranı+250 gram Göztaşı karışımı ile kapatılmalıdır.
Kökler tamamen hasta ve kurtulması çok zor ise, ince köklere kadar sökülüp orada kendi çukurunda yakılır, yerine sönmemiş kireç dökülerek kapatılır. Ve hastalığın yayılması engellenir.
Hastalık bulaşmış bahçedeki sağlam ağaçları korumak için ilk olarak sonbaharda veya ilkbahar başında ağaçların taç izdüşümleri %5’lik Karaboya %2’lik Göztaşı metre kareye 10 litre ilaçlı su ile ilaçlanmalıdır.
Ceviz ağacı kök hastalıkları, kronik enfeksiyonlar ağacın soluk görünmesine ve yaprak dökülmesine neden olarak ağacın verimi birkaç yıl boyunca düşer ve mücadele edilmezse ağaç kaybedilebilir. Bu mücadelede Ceviz ağacında kimyasal mücadele sınıfına giren İlaçlar ve Dozları: İl/ilçe Müdürlükleri ve reçete yazma yetkisi bulunan kişilerce belirlenmelidir.
CEVİZ KÖK ÇÜRÜKLÜĞÜ İLAÇLARI
Ceviz kök çürüklüğü ilaçları olarak fungisit uygulanmalıdır. Mantar öldürücü anlamına gelen fungisit, mantar ilacı olarak uygulanmaktadır. Bu grup ilaçlar mantar sporlarında, enfeksiyonlarda, mantar yayılımını engellemektedir.
Daha fazla ve kaliteli ürün elde etmek için ceviz bahçelerindeki , ceviz kök boğazı hastalığı mücadelesi gibi yaygın bitki hastalıkları, zararlılar ve yabancı otlarla mücadele büyük önem arz etmektedir. Bugüne kadar, hastalık ve zararlılar için çoğunlukla kimyasal mücadele yöntemi uygulanmıştır.
Kimyasal mücadele sonucu çevre kirliliği artmakta ve doğanın dengesi bozulmaktadır. Kimyasal ilaçların çevreye, insan sağlığına ve doğanın dengesine olumsuz etkilerini azaltmak için hastalık, zararlı ve yabancı otlarla ekonomik ve ekolojik bir mücadele yapılması gerekmektedir. Bunun için çalışmalar ve gerekenler yapılmalıdır. Ağaçları hastalıktan koruyalım derken doğamızı hiçe saymadan gereken önlem ve mücadele alınmalıdır.
Yazan: Ziraat Mühendisi Beyza Söğüt
