Hem dünyada hem ülkemizde en çok yetiştirilen ilk 3 tahıldan biri olan mısır insan beslenmesi ve hayvan beslenmesinin yanı sıra endüstride de ciddi kullanım alanı bulan önemli bir bitkidir.
Mısır hastalıkları ve zararlıları ile mücadele edebilmek için mısırda verim ve kalite kayıplarına neden olan hastalık ve zararlıları iyi tanımak ve bu hastalık ve zararlılara karşı hangi önleyici tedbirlerin alınması gerektiğini iyi bilmek gerekir.
Özellikle mısır mantar hastalıkları mısırda ciddi verim kayıplarına neden olan hastalıkların başında gelmektedir. Bu yazımda mısır hastalıkları ve zararlılarını tanıtarak önleyici tedbirler hakkında bilgi vereceğim.
MISIR BİTKİSİNİN BAKIMI NASIL OLMALI?
Mısır kökeni Güney Amerika olan tek yıllık bir sıcak iklim tahılıdır. Mısır topraktan oldukça fazla besin elementi almakta ve su isteği fazla olan bitkidir. Bu bakımdan mısır yetiştiriciliği yapılırken bitkinin istekleri göz önünde bulundurulmalı ve ekimden önce toprak analizi yapılmalıdır. Mısırda bakım işlemleri ekimle birlikte başlamaktadır.
Mısırda bakım işlemleri sulama, çapalama, gübreleme, boğaz doldurma, hastalık ve zararlılarla mücadele, yabancı otlarla mücadeledir. Mısırda sulama damla sulama sistemi le yapılmalıdır. Ortalama 1000 kg/da tane verimi için bitkinin su isteği bölgeden bölgeye değişmekle birlikte 700-1000 mm arasındadır.
Mısırda gübreleme uygun formunda, uygun zamanda, uygun gübre dozunda ve uygun yere verilmelidir. Mısırın topraktan aldığı makro besin elementleri 1000 kg/da için ortalama 24 kg/da N, 9 kg/da P, 18 kg/da K’dur.
Ancak ülkemiz toprakları potasyumca zengin olduğu için gübreleme yapılırken yaklaşık 8-10 kg/da K gübrelemesi yeterli olmaktadır. Üst gübrelemenin tek seferde değil de iki seferde verilmesi yine bitki gelişimini olumlu yönde etkilemektedir. Boğaz doldurma üst gübreleme ile 4-5 yapraklı dönemde yapılmalıdır.
Boğaz doldurma ile bitkiler toprağa daha iyi tutunmakta ve topraktaki besin elementlerinden daha fazla yararlanmaktadır. Hastalık, zararlı ve yabancı otlarla etkin mücadele edebilmek için bölge şartlarına uygun sertifikalı hibrit tohum kullanmak ve ürün rotasyonuna gitmek önemlidir.
Ekim öncesi ve ekim sonrası yabancı ot ilaçlaması yapılabilmektedir. Eğer tarlada ekim nöbeti uygulanmıyorsa yabancı otlarla daha etkin mücadele edebilmek için tarla derin sürülmeli ve ekim öncesi yabancı ot ilaçlaması yapılmasında fayda vardır.
MISIRDA HASTALIK VE ZARARLI BELİRTİLERİ
Mısır bitkisinde görülen hastalık ve zararlılar ciddi verim ve kalite kayıplarına neden olabilir. Mısır arazisinde hastalık ve zararlı belirtileri bitkilerin renginde solgunluk, sarımtırak ve benzeri renk tonları, bitkinin cılız görünmesi veya mısır yaprak, sap, koçan ve tepe püskülü kısımlarında kurt ve böcek benzeri zararlıların görülmesi şeklinde görülmektedir.
MISIR HASTALIKLARI
Mısır bitkisinde yaygın görülen hastalıklar mısır kök ve kök boğazı çürüklüğü, mısır yaprak yanıklığı, mısır pası ve mısır rastığı şeklindedir. Mısırda görülen bu hastalıklar mısır fungal hastalıkları olarak adlandırılmakta ve uygun hava ve nem koşullarında bitki bünyesinde çoğalarak bitkide ciddi hasarlara neden olmaktadırlar.
MISIR KÖK VE KÖKBOĞAZI ÇÜRÜKLÜĞÜ
Mısır kök ve kök boğazı çürüklüğü fungal patojenlerin neden olduğu bir hastalıktır. Bu fungal patojenlerin başında Fusarium spp. ve Rhizoctonia spp. gelmektedir. Özellikle yüksek sıcaklıklarda ve nem oranının yüksek olduğu bölgelerde yaygındır. Bitkide solgunluklar meydana getirerek bitkide cılız bir görünüm yaratır ve ciddi verim kayıplarına neden olabilmektedir.
Bu hastalıkla mücadelede bölgenin iklim şartlarına uygun dayanıklı çeşit kullanmak, toprağın havalanmasını ve yapısının iyileştirilmesini sağlamak için tarlada ürün rotasyonuna gitmek faydalı olacaktır. Ayrıca kök boğazı ve çürüklüğü ile mücadelede toprağa hastalığa karşı faydalı organizmaların kazandırılması önemli bir biyolojik mücadele yöntemidir.
MISIR YAPRAĞI YANIKLIĞI
Mısır yaprak yanıklığına neden olan hastalık etmeni mantarlardır. Hastalık etmenleri kışı bitki artıklarında geçirmekte olup rüzgar ve su ile taşınmaktadırlar. Serin hava, nem oranının yüksek olduğu ve yağmurlu havalarda hastalığın gelişimi için en uygun ortamdır. Hatalığın ilk belirtileri bitkinin yapraklarında küçük yuvarlak lekeler şeklindedir.
Hastalığın ilerleyen dönemlerinde yapraklarda yanmış bir görüntü meydana getirerek bitki gelişiminde çok ciddi hasarlar meydana getirmektedir. Hastalıkla mücadelede tarladaki bitki artıkları temizlenmeli, fazla azotlu gübreden kaçınılmalı ve dayanıklı çeşitler tercih edilmelidir.
MISIR PASI
Mısırda pas hastalığı mısır tarlalarında yüksek nem ve yüksek sıcaklıklarda görülmektedir. Hastalığın ilk belirtileri yapraklarda kahverengi-siyah lekeler şeklinde görülmektedir. Hastalığın ilerleyen dönemlerinde yapraklarda dökülmeler meydana gelmektedir. Mısır pası hastalığıyla mücadelede erken dönemlerde fungusit kullanımı, dayanıklı çeşit seçimi ve tarla arazisinde münavebeli ekim yapılması faydalı olacaktır.
MISIR RASTIĞI
Mısır rastığı mısır mantar hastalıkları içerisinde en yaygın görülen hastalıklardan biridir. Yağışın bol olduğu yüksek nemli bölgelerde daha çok görülmekle birlikte Türkiye’de mısır yetiştiriciliği yapılan her bölgede görülmektedir.
Mısır yaprak, sap koçan ve tepe püskülünde gal adında şişkinlikle şeklinde meydana gelmektedir. Hastalığın yayılmasında yağmur ve rüzgar çok etkilidir. Fazla yayılması durumunda hem silajlık hem tanelik mısır arazilerinde ciddi verim ve kalite kayıplarına neden olabilmektedir.
Özellikle silajlık mısırda hastalıklı bitkilerin silaja karıştırılması silaj kalitesini etkilemekle birlikte hayvan sağlığını da olumsuz etkilemektedir. Sertifikalı tohum kullanmak, ürün rotasyonuna gitmek ve hastalıklı bitkilerin tarladan alınıp tarla dışında yakılması mısır rastığı ile mücadelede önemlidir.
MISIR ZARARLILARI
Mısır tarım arazilerinde yaygın görülen mısır zararlıları mısır çizgili yaprak kurdu, mısır yaprak biti, bozkurt, mısır koçan kurdu ve kırmızı örümcektir. Önlem alınmadığı taktirde bu zararlılar mısır yetiştiriciliği için ciddi tehdit oluşturmaktadırlar.
MISIR ÇİZGİLİ YAPRAK KURDU
Mısırda ciddi zararlara neden olan mısır çizgili yarak kurdu yılda 3-4 döl vermekte ve gri-kahverengi bir renge sahiptir. İstilacı bir tür olan mısır çizgili yaprak kurdu 2 yapraklı dönemden vejetatif dönemin sonuna kadar mısır yapraklarından beslenerek mısırda zarar oluşturmaktadır.
Türkiye’nin her yerinde görülen bu mısır zararlısıyla doğal düşmanlar ve 2-6 yapraklı dönemde yeşil aksama kimyasal ilaçlama şeklinde mücadele edilmektedir.
MISIR YAPRAK BİTİ
Bitki gelişiminde gerilemelere ve fotosentez alımına olumsuz etkisi olan mısır yaprak bitlerinin vücut uzunlukları 1 cm ile 10 cm arasında değişmektedir. Mısır dışında çok sayıda kültür ve yabani bitkide ciddi zararlara yol açan bu zararlı kışı ormanlık alanlarda ve bitki artıklarının altında güvenli alanlarda geçirmektedir.
Mısır yaprak biti ile mücadelede dayanıklı çeşitlerim kullanımı, tarladaki yabancı otların ve bitki artıklarının yok edilmesi, doğal düşmanların kullanılması ve gerektiğinde 2-6 yapraklı dönemde kimyasal ilaçlama yapılmalıdır.
BOZKURT (AGROTİS)
Mısır yetiştiriciliği yapılan tarım arazilerinde sıkça görülen mısırda bozkurt zararlısı gri bir renk tonuna sahiptir. Ülkemizin her yerinde görülen mısırın kök boğazını toprağa yakın yerden keserek bitkinin kuruyup ölmesine neden olan bu zararlı ciddi verim kayıplarına neden olmaktadır.
Bozkurt ile kültürel mücadelede toprağın işlenmesi ve çapalamanın iyi yapılması gerekmektedir. Kimyasal mücadelede ise zehirli yem kullanılması ve tohum ilaçlamasının yapılması gerekmektedir.
MISIR KOÇAN KURDU
Ülkemizde Marmara, Güneydoğu, Karadeniz ve son yıllarda İç Anadolu bölgesinde tane veriminde ciddi verim kayıplarına neden olan mısır koçan kurdu koyu krem renginde olup yılda 3-4 döl vermektedir. Mısır bitkisinin koçanlarında, saplarında ve yapraklarında zarar meydana getiren bu zararlı ile mücadele de kimyasal ilaçlar kullanılmaktadır.
MISIR KURDU
Mısır kurdu sarı-krem renginde olup mısırın yanında buğday, ayçiçeği, fasulye gibi bitkilerde de zarar oluşturmaktadır. Kışı tarlada kalan artıklarda geçiren mısır kurdu larvaları özellikle sap, koçan ve yaprak kısımlarında delikler açarak zarar meydana getirmektedir. Mısır kurdu ile mücadele tarlada kalan mısır sapları imha edilmesi ve tarlanın derin sürülmesi gerekmektedir. Mısır kurdunun bulaştığı bitki sayısı % 5’i durumda kimyasal mücadeleye başvurulmalıdır.
KIRMIZI ÖRÜMCEK
Gözle görülmesi zor olan kırmızı örümceklerin ergin büyüklükleri 0.4-0.7 mm arasındadır. Yılda 10’dan fazla döl veren bu zararlı bitkinin özsuyunu emerek bitkinin zayıflamasına neden olarak verim ve kalite kayıplarına yol açar.
Birçok sebze ve meyvede de yaygın olarak görülen kırmızı örümcekle mücadelede hasat sonrası tarlada kalan bitki artıkları ve yabancı otlar toprağa karıştırılmalı zararlının doğal düşmanları korunmalıdır.
MISIR HASTALIK VE ZARARLILARI İLE ZİRAİ MÜCADELE NASIL YAPILIR?
Mısırda verim ve kaliteyi arttırmak ve ürün kaybını önlemek için mısır hastalık ve zararlıları ile mücadelede kültürel, kimyasal ve entegre mücadele yöntemleri kullanılmaktadır. Mısır yetiştiriciliğinde hastalık ve zararlılarla mücadele edilirken insan sağlığı, çevre sağlığı ve doğal kaynakların korunması gözetilmelidir. Kültürel mücadelenin yetersiz kaldığı durumlarda kimyasal mücadele yöntemi kullanılmalıdır.
KÜLTÜREL MÜCADELE
Mısır yetiştiriciliğinde kültürel mücadele yöntemi doğal kaynakların korunması için çok önemlidir. Kültürel mücadelede bölge şartlarına uygun dayanıklı çeşitlerin kullanımı, tarladaki bitki artıklarının uzaklaştırılması, aşırı azotlu gübrenin kullanılmaması, tarlanın derin sürülmesi ve ikinci ürün mısırın erken ekilmesi gerekmektedir.
KİMYASAL MÜCADELE
Kültürel mücadelenin yetersiz kaldığı durumlarda verim kayıplarını önlemek için hastalık zararlılarla mücadelede kimyasal mücadele yöntemine başvurulmalıdır. Kimyasal mücadele yapılırken kullanılacak ilaçlar, ilaçların dozları, ilaçlama tekniği ve ilaçlamada kullanılacak alet ve makineler çok önemlidir.
İlaçlamada yapılacak hatalar hem insan hem bitki sağlığı üzerinde ciddi sorunlara neden olabilmektedir. Bu bakımdan uygun dozda ve yeterli miktarda ilaç kullanılmalıdır.
ENTEGRE MÜCADELE
Yetiştiricilikte hastalık ve zararlılarla mücadele tüm mücadele yöntemlerinin belirli bir düzen içerisinde uygulanmasına entegre mücadele denilir. Bu bağlamda kültürel, biyolojik ve kimyasal mücadele yöntemlerinin kullanılmasıdır. Kimyasal mücadele insan ve çevre sağlığına verdiği zarardan dolayı entegre mücadelede kullanılacak en son yöntem olmalıdır.
Mısır hastalık ve zararlıları ile mücadelede uygun mücadele yöntemleri ile ürün kayıplarını önlemek ülke ekonomisi için faydalı olacaktır.
Ayrıca mantar hastalıkları ile ilgili daha kapsamlı bilgi için “Bitkilerde Görülen Önemli Fungal Hastalıklar” adlı rehberimize göz atabilirsiniz.
Yazan: Ziraat Mühendisi Umut Songur