Tam 3 katına yakın bir fiyat açıklandı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, geçtiğimiz hafta AK Parti’nin Kızılcahamam kampı kapanışında açıklamıştı buğday ve arpa alım fiyatını. Erdoğan’ın açıkladığı fiyatlara göre Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) bu yıl sert ekmeklik buğday için ton başına 6 bin 50 lira, arpa için ise ton başına 5 bin 500 liradan alım yapacak. Ve bu yıl geçtiğimiz yıllardan farklı olarak TMO, kendisine ürün satan çiftçilere buğdayda ton başına bin (1000) lira, arpada ise 500 lira destek primi ödeyecek. Yani TMO buğdayı toplamda 7 bin 50 liradan, arpayı ise 6 bin liradan almış olacak.
TMO’NUN 2022 HUBUBAT ALIM FİYATLARI (TL/TON)
- Makarnalık buğday (2.grup): 6 bin 500 lira
- Düşük vasıflı makarnalık buğday: 6 bin 250 lira
- Sert ekmeklik buğday (2.grup): 6 bin 50 lira
- Diğer ekmeklik buğday (2.grup): 6 bin 25 lira
- Düşük vasıflı ekmeklik buğday: 5 bin 975 lira
- Arpa – çavdar – yulaf – tritikale (2.grup): 5 bin 500 lira
Geçtiğimiz yıla bakacak olursak sert ekmeklik buğdayda fiyat ton başına 2 bin 250 lira, makarnalık buğdayda 2 bin 450 lira ve arpada 1750 lira alım fiyatı açıklanmıştı. 2022 hasat sezonu için açıklanan rakama oransal olarak baktığımızda rakam yüksek gelebilir ama son bir yıldaki üretim maliyetleri hesaplandığında bu rakamın bir çok çiftçi, çiftçi örgütü, birlik, oda gibi kurum ve kuruluşların beklediği rakamın altında bir fiyat açıklandığını söyleyebiliriz.
Bu yıl hasat sezonu için buğdayda özellikle fiyat beklentisi maliyete göre hesaplandığında ortalama 7-8 bin lira civarındaydı.
FİYATLAR MALİYETİ KARŞILAYACAK MI?
2022 hububat alım fiyatlarının çiftçinin beklentisini karşılayıp karşılamadığını anlamak için öncelikle son bir yıldaki üretim maliyetlerini hesaplamak lazım. 2021 yılı haziran ayında 1 litre mazotun ortalama fiyatı 7 lira 20 kuruştu, bugün ise 28 lira bandında. Çiftçilerin en önemli girdi kalemlerinden olan gübrede son 1 yıldaki fiyat artışı neredeyse yüzde 350, TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) en son yayımladığı Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi’nde ( Tarım- GFE Mart) yıllık artış ortalama yüzde 105,7, yani tarımsal girdilerde 1 yıllık artış yüzde 100’ün üzerinde. Yine TÜİK’ in rakamlarına göre gübre fiyatlarındaki son bir yıllık artış yüzde 228’in, enerji ve akaryakıt artışı yüzde 175’in üzerine çıkmışken “bu fiyatlar hangi çiftçiyi kurtarır” ?
Sadece mazot fiyatı bile 2021 Haziran’dan bu yana 4 kat artış kaydetti. Çiftçi geçen yıl 2 bin 250 liradan sattığı bir ton buğdayına karşılık yaklaşık 350 litre mazot alabiliyorken bugün 7 bin 50 liradan bir ton buğday sattığında buğdaydaki 3 kattan fazla fiyat artışına rağmen yaklaşık 250 litre mazot alabilecek.
Çiftçi geçen yılki 2 bin 250 liralık buğday fiyatına karşın bu yıl tonunu 7 bin 50 liran satacağı buğday parasıyla daha az mazot, daha az gübre, daha az tohum alabilecek.
BUĞDAYDA FİYAT BEKLENTİSİ EN AZ 7 BİN 500 – 8 BİN LİRAYDI
TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Şanlıurfa Şubesi’nin yaptığı maliyet hesabında 2022 yılı sulu koşullarda ekilen 1 kg durum buğdayın tahmini üretici satış fiyatı 8 lira 3 kuruş, 1 kg ekmeklik ekilen buğdayın üretici tahmini satış fiyatı 7 lira 87 kuruş, kuru koşullarda ekilen 1 kg arpanın üretici tahmini satış fiyatı 6,28 TL, olarak açıklamıştı. Edirne Ziraat Odası çiftçinin üretime devam edebilmesi için buğday taban fiyatının en az 8,5 lira olmasını beklediklerini söylemişti. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO) Adana Şube Başkanı Feyzullah Korkut, bu yıl üreticiye kilosu 6.11 liraya mal olan buğdayın taban fiyatının maliyet enflasyonu dikkate alınarak, en az 8 lira olmasını talep etmişti. CHP Parti Sözcüsü Faik Öztrak fiyatlar açıklanmadan önce buğdayın tonun en az 7 bin 500 lira olması gerektiğini, bu rakamın altındaki fiyatın çiftçiyi kurtarmayacağını söylemişti.
Ancak prim hariç açıklanan fiyat beklentilerin altında kalarak 6 bin 50 lira oldu, yalnızca mahsulünü TMO’ya götüren üretici prim dahil 7 bin 50 lira alabilecek.
TMO’NUN BUĞDAY SİLOSU DOLACAK MI?
Tabii buğday alım fiyatlarının açıklanmasıyla birlikte kafa karıştıran konulardan biri de prim sistemi oldu. Buğdayın serbest piyasada satmak isteyen çiftçilerde prim sistemine dahil olmak isterken Toprak Mahsülleri Ofisi primleri yalnızca TMO’ya mahsulünü satan çiftçilere ödeyecek. 2022 hasat sezonunda alım stratejilerinde değişikliğe giden TMO bu kapsamda alımda açıkladığı yeni politikalarla stoklarını doldurmayı hedefliyor.
Öncelikle primden faydalanmak isteyen çiftçiler Çiftçi Kayıt Sistemi’ne kayıtlı olmak koşuluyla 31 Ağustos’a kadar ürününü Ofis’e teslim etmek zorunda. TMO’nun bu tarihi ön koşul olarak koymasının amacı; ekim sezonu öncesi aldıkları mahsulün kaydını tutup verileri yeni ekim sezonunda Tarım ve Orman Bakanlığı’na iletip ekim başladığı yani Eylül- Ekim döneminde de çiftçiye primlerini ödemek. Eylül- Ekim aylarının tercih edilmesinin ikinci bir gerekçesi ise, çiftçinin ekim yaparken mazot, tohum gibi girdi ihtiyaçlarına katkı sunmasını sağlamak. Alım politikalarında bir diğer değişik de mahsulün sınırlı olmaması. Yani yüksek verim elde eden üreticilerin TMO’ya ürünlerinin tamamını satabilmesi için ÇKS verilerinin iki katına kadar daha fazla alım yapılacak ve fazla mahsul için primlerden de faydalanılabilecek. Yani ÇKS’de 30 ton buğdayı olan çiftçi Toprak Mahsulleri Ofisi’ne 60 ton buğday satabilecek ve sattığı ürünün tamamı için prim ödemesi alabilecek. TMO ayrıca ürünün kalitesine göre çiftçiye ton başına 100 lira ek destek ödemesi de yapacak.
TMO alım politikalarında yeni uygulamalarıyla geçen yıl buğdaya ithalatla karşıladığı arz açığını bu yıl yerli üreticiden karşılamayı planlıyor.
BUĞDAYDA REKOLTE TUTMAZSA SENARYO NE?
Verimli ve yağışlı geçen kış sezonuna rağmen verimin iyi olduğu Trakya ve Ege bölgelerinde dışında Güneydoğu ve İç Anadolu gibi kıraç alanlarda ekim yapılan bölgelerde yeterince yağış alınamadı. Bu da doğrudan hem ürünü hem de kaliteyi etkiledi. Özellikle kıraç bölgelerde üretim yapan çiftçiler bazı alanlarda buğdayda yüzde 80’e yakın kayıplarının olduğun dahi belirtiyor. Sadece kuraklık da değil bazı bölgelerde aşırı yağışlar, don ve dolu gibi hava olayları da verimi olumsuz etkiledi.
Geçen yıl kuraklığın pençesinde geçen üretim ve hasat sezonunun ardından buğday rekoltesi 17. 7 milyon tona kadar gerilemişti. Bu yıl bazı bölgelerdeki kuraklık ve hava olaylarına rağmen Ulusal Hububat Konseyi buğdayda rekolteyİ 20,5 milyon ton olacağını açıkladı. TÜİK ise Bitkisel Üretim Birinci Tahmin Raporu’nda buğday rekoltesinin 19,5 milyon ton olacağını belirtti. TÜİK, UHK’dan 1 milyon ton daha az açıklasa da Amerika Tarım Bakanlığı 2022 yılı hasat sezonunda buğday rekoltesinin 17 milyon ton olacağını söylüyor.
UHK ve TÜİK’ göre rekolte 20 milyon ton ortalamasında olsa da hasat sezonunda Resmi Gazete kararıyla TMO’ya doğrudan ithalat yapma yetkisi verildi. TMO geçtiğimiz yıl gibi stoklarını hem fiyat hem de rekolte kaybı sebebiyle yerli piyasadan karşılayamazsa buğdayda arz açığını yine ithalatla karşılayacak
TAHIL KORİDORU BUĞDAY KRİZİNİ ÇÖZER Mİ?
Mayınlar temizlensin, Türk askeri, Mehmetçik refakat etsin, Ukrayna’nın 20 milyon tonluk tahılı Karadeniz’deki Odessa limanından Rusya’nın da izniyle İstanbul’a gelsin ve buradan dünyaya ihraç edilsin.
Türkiye’nin üzerine haftalardır çalıştığı, kararlılığını sürdürdüğü ve Birleşmiş Milletler ile Rusya- Ukrayna taraflarının da dahil olduğu 4’lü masa ile “tahıl koridoru” senaryosu.
Rusya – Ukrayna savaşının başladığı günden bu yana özellikle başta buğday olmak üzere hububat ve yağlı tohumlarda her iki ülkeden ithalat yapan Türkiye bu süreçten beri gerek taraflar arasında barışın sağlanması gerekse ticari noktada yoğun bir diplomasi trafiği yürütüyor. Bu kapsamda geçtiğimiz hafta Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun Rus mevkidaşı Sergey Lavrov ile görüşmesinin önemli gündem başlıklarından biri de tahıl koridoruydu.
Özellikle son iki aydır tüm dünyada gıda krizi, açlık, The Economist’e kapak olan “gıda felaketinin” sebebi olarak iki ülkenin savaşı gösteriliyor. Buğday fiyatları küresel piyasalarda hala savaş gölgesinde hatta bu yıl ülkemizde açıklanan alım fiyatlarında bile savaşın doğrudan baskıcı etkisi vardı. Öyle ki TMO’a geçen yıla göre hem daha yüksek fiyatlardan hem de daha zor (belki de imkansız) alım yapacağını bildiği için ve en son gönderilen hastalıklı Hindistan buğdayından sonra elinde pek de alternatif olmadığı için doğrudan yerli çiftçiden buğdayı almak istiyor.
Eğer tahıl koridoru açılırsa sadece Türkiye değil tahıllarda doğrudan Ukrayna’dan alım yapan Afrika, Asya ve Ortadoğu’ya tahıllar İstanbul’dan gidebilecek, tahıllarda ithalatçı olan Türkiye, Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişçi’nin dediği gibi Ukrayna’dan yüzde 25 daha ucuz ürün alabilecek, sadece bu da değil Rusya’ya ekonomik yaptırım uygulayan Batı da bu durumdan faydalanabilecek.
UKRAYNA TAHILLARI DÜNYANIN KURTULUŞU MU?
Peki, gerçekten Ukrayna tahılları bu kadar hayati önem taşıyor mu?
Lavrov, Çavuşoğlu ile görüşmesinde bu sürecin Batı tarafından manipüle edilip Ukrayna tahıllarının ihraç edilmezse insanların açıklatan öleceği konusunun özetle dezenformasyon olduğunu yani gerçeği yansıtmayan bilgiler olduğu mesajını verdi. Lavrov’a göre Ukrayna tahılları dünya tahıl piyasasının sadece yüzde 1’ini oluşturuyor. Lavrov ayrıca, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupalı müttefiklerinin gıda da kıtlık, açlık ve gıda krizi konusunda Rusya’ya ambargosunun da kalkması gerektiğini söylüyor. Planlandığı gibi tahıl koridorunun açılarak Ukrayna’nın tahıllarını ihraç etmesi ve Rusya’ya özellikle tahıl konusunda yaptırımların kaldırılması sadece ülkemiz, bölgemiz değil adil gelir ve gıda dağılımın olmadığı insanlık için oldukça faydalı olacak.
Ama tam aksi olur yani tahıllar Ukrayna’dan çıkamazsa ve Rus yaptırımları da devam ederse yakıcı bir yazdan sonra kara bir kış tüm dünyayı bekliyor olacak.
Buğday ve tahıl krizi devam ederse işte o zaman ne primler, ne regülasyon, ne ekmek hiçbir şey kurtaramayacak…
Hazırlayan: Gazeteci Merve Ekinci