Tarım Haberleri: Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde (ODTÜ) yürütülen ve TÜBİTAK tarafından desteklenen “KOVAN 4.0” adlı projede, nesli tehlike altında olan arılar yapay zekâ ve dijital teknoloji kullanılarak takip edildi.
Projede arıların yaşam alanları detaylı bir şekilde incelendi ve zararlı parazitlerle mücadelede kullanılan bazı kimyasalların arı davranışlarını olumsuz etkilediği keşfedildi.
Proje ekibi, arı kolonilerindeki verim düşüklüğünün, özellikle ‘lityum tuzu’ ve ‘amitraz’ gibi kimyasalların kullanımından kaynaklandığını tespit etti. Bu maddelerin, parazitlerle mücadelede etkili olduğu bilinse de arıların davranışlarını bozarak kovan sağlığını tehdit ettiği ortaya çıktı.
YAPAY ZEKÂ İLE ARILARIN İZLENMESİ
Proje kapsamında, ODTÜ yerleşkesindeki laboratuvarın bahçesinde kurulan arı kolonileri 9 kişilik bir AR-GE ekibi tarafından ileri teknolojilerle izlendi. Arıların bireysel davranışlarını takip etmek için barkodlama gibi modern teknikler kullanıldı. Böylece arıların sosyal davranışları, dansları, anten hareketleri ve besin paylaşımı gibi detaylar incelenerek kolonilerin korunmasına yönelik veriler toplandı. Ayrıca tarım ilaçlarının arılar üzerindeki etkileri derinlemesine analiz edildi.
Proje sonucunda, varroa adlı parazitle mücadelede kullanılan ‘pelin otu’ gibi doğal kimyasalların arıların sağlığı üzerinde olumsuz bir etkisi olmadığı belirlendi. Buna karşın, daha yaygın kullanılan ‘lityum tuzu’ ve ‘amitraz’ gibi maddelerin arıların içsel ritimlerini ve davranışlarını bozduğu, dolayısıyla kovan sağlığını tehdit ettiği anlaşıldı.
ARILARIN EKOSİSTEM İÇİN ÖNERİLERİ
Proje lideri ODTÜ Bilgisayar Mühendisliği Bölümü’nden Doç. Dr. Hande Alemdar, arıların ekosistem için kritik bir rol oynadığını vurguladı. Alemdar, arıların yok olması durumunda sadece balın değil, tüketilen yiyeceklerin %75’inin kaybedileceğini belirtti. Bu nedenle arıların korunması için acil ve etkili önlemler alınması gerektiğini ifade eden Alemdar, proje ile arıcıların arı kovanlarını uzaktan izleyebileceği bir sistem geliştirmeyi amaçladıklarını söyledi. Böylece arıcılar, yalnızca sorunlu kovanlara müdahale ederek işlerini daha verimli yapabilecekler.
TARIM İLAÇLARININ ETKİLERİ VE POLİTİKA ÖNERİLERİ
Doç. Dr. Alemdar, tarım ilaçlarının arılar üzerindeki olumsuz etkilerini incelemenin, proje kapsamında önemli bir hedef olduğunu vurguladı. Lityum gibi maddelerin varroa parazitini öldürmesine rağmen arıların davranışlarını olumsuz etkilediğini belirten Alemdar, bu bulguların yeni tarım politikalarının oluşturulmasına rehberlik edebileceğini söyledi. Projede, arıların kovan içindeki davranışları kamera sistemleriyle izlenerek, bu davranışların çevresel faktörlerle nasıl etkileşime girdiği analiz edildi.
Proje, arıların davranışlarına zarar vermeyen kimyasalların belirlenmesine de yardımcı oldu. Örneğin, ‘pelin otu’ gibi doğal maddelerin arı davranışlarını etkilemediği tespit edildi. Alemdar, tarım ilaçlarının kullanımında daha dikkatli olunması gerektiğini belirtti.
Doç. Dr. Alemdar, yapay zekâ ve kameralarla arıların karmaşık sosyal davranışlarının otomatik olarak analiz edildiğini belirterek, bu sistemin arı kolonilerini korumada etkili bir araç olacağını söyledi.
