Latince adıyla Oberea linearis olarak adlandırılan fındık teke böceği ya da uçkurutan olarak adlandırılan bu böcek türü ağaçlara birçok zararda bulunmaktadır. Bu böcek türü kalın ve uzun antenleri aracılığıyla diğer böcek türlerinden kolayca ayırt edilebilecek özelliklere sahiptir.
Teke böceği fındık ağaç yaprak uçlarını kuruttuğu gibi, incir gibi birçok meyveye de zarar vermektedir. Bu incirde bulunan zararlı da zarar verdiği meyvenin adını aldığından, incir teke böceği olarak bilinmektedir. Peki teke böceği zararları ve teke böceği mücadelesi ile nasıl başa çıkılır, yazımızda derledik.
TEKE BÖCEĞİ NEDİR?
Teke böceği hızlı bir şekilde çoğalarak kısa zamanda birçok ağaca zarar verebilmektedir. Çoğunlukla fındık ağaçlarına zarar vererek üreticileri zor duruma sokmaktadırlar. Konakladıkları ağaçlara kısa zamanda zarar vererek dalların ve ağacın ölümüne sebebiyet vermektedir.
Teke böcekleri ağaçların genellikle genç sürgünleriyle beslenip, zarar vermektedir. Ağaçlarda oyuklar açarak ağaç sürgünlerinin kurumasına sebep olmaktadır. Bu böceklerin varlığı sadece kuruyan ağaçlardan anlaşılabilir. Korunmak için ise kesinlikle önlem alınmalıdır.
TEKE BÖCEĞİ ÖZELLİKLERİ
Siyah renkli, ortalama 11-15 mm boylarında ve 3-4 mm enine sahip bir böcek türüdür. Tek boynuzlu gergedan böceği ile karıştırılabilmektedir. Fakat, karıştırılan bu böcek 20-60 mm civarında ve siyah renge sahip olup kafasının üzerinde boynuz olarak adlandırılan bir çıkıntısı bulunmaktadır. Antenleri vücut boylarına yakın uzunlukta olup, bacakları sarı renktedir.
Halk dilinde Drakula böceği ya da uçkurutan olarak adlandırılan teke böceği larvaları, önlem alınmadığı takdirde fındıkta çok büyük zararlara yol açabilmektedir. Özellikle fındık üretiminin yaygın olduğu Karadeniz bölgesinde sıkça görülmektedir.
Teke böceğinin başlıca konakçısı fındık da olsa bu böcekler, kavak, ceviz, gürgen, dişbudak ve karaağaç gibi ağaç türlerine de zarar verebilmektedir. Larvalar mum sarısı renginde ve 20-25 mm uzunluğundadır. Uçuşmaya özellikle akşam saatlerinde başlarlar.
Dişi böcekler çiftleştikten sonra fındık ağaçlarının kabuğunda yumurta bırakmak amacıyla yuva hazırlarlar ve yumurtalarını yuvaya bırakırlar. Yumurtan çıkan larvalar sürgünlerin iç bölgelerinde 45-50 cm uzunluğunda galeriler açarlar. Sürgün ile beslenen bu larvalar ertesi seneye ergin hale gelmiş olurlar.
TEKE BÖCEĞİ ÇEŞİTLERİ
Teke böceği, uzun antenleri sayesinde diğer böcekler arasında ayırt edilebiliyor. Sarı, siyah gibi birçok rengi bulunan bu böceklerin birçok türünün üzerinde üç adet siyah leke bulunuyor. Bu zararlıların birçok farklı türünden söz edilebiliyor. Bunlar:
- Büyük Teke Böceği (Saperda carcharias): Bu dev teke böceği orman ağaçlarına zarar vermektedir. Aynı zamanda hastalıkların ağaçlar arasında taşınmasına da öncülük ediyor.
- Asya Uzun Boynuzlu Teke Böceği (Anoplophora chinensis): Kayın, dut, elma, at kestanesi, kızılağaç, kızılcık, akçaağaç, söğüt, karaağaç, çınar, kiraz gibi birçok ağacın kanseri olarak halk dilinde bilinmektedir. Kısa zamanda ağaçların ölmesine neden oluyor.
- Anoplophora glabripennis: Bahçe, park ve ormanlarda yapraklı ağaçların en büyük tehditleri arasında yer almaktadır.
- Konakdelen (Hylotrupes bajulus): Çoğunlukla eski ev ve konaklarda görülmektedir. Cerambycidae familyasından kın kanatlı böcek türü olan bu ev tipi teke böceği ülkemizde de görülmektedir.
- Fındık Teke Böceği (Obera linearis): Fındık teke böceği, Karadeniz Bölgesi’nde mayıs ve haziran aylarında erginleriyle meydana çıkıyor. Aslında geniş yapraklı orman ağaçlarında konukçuluk yapan bu böcek türü, bu ağaçları bulamadığında fındık ağaçları üzerinden beslenmesine devam ediyor.
- Büyük Meşe Teke Böceği (Cerambx cerdo): Türkiye’de teke böcekleri ailesinin en büyük üyelerindendir. Larvaları yeni ölmüş meşe ağacından beslenmesini sürdürür.
- Ardıç Teke Böceği (Leptura ciliciensis Dan.): Tür adı, bu böceğin özellikle ardıç ağaçlarında bulunmasından gelmektedir. Larvaları, ağaçların içine girerek beslenirler ve ergin hale geldiklerinde genellikle ağaç kabuğunda veya yakın çevresinde yaşarlar. Ergin bireyler genellikle çiftleşme ve yumurta bırakma dönemlerinde aktif hale gelirler.
TEKE BÖCEĞİ ZARAR ŞEKLİ
Bir ya da iki yıllık genç sürgünlerin öz kısmında beslenen larvalar, uzunluğunca galeriler açarak sürgünlerin kurumasına yol açmaktadırlar. Yoğunluğunun fazla olduğu bahçelerde önlemler alınmazsa, çok önemli miktarlarda ürün kayıplarına sebebiyet verebilir.
TEKE BÖCEĞİ HANGİ BİTKİLERE ZARAR VERİR?
Teke böcekleri Cerambycidae familyası, genel olarak odun yiyen böcekler olarak bilinmektedirler ve çoğunlukla ağaçlara zarar verirler. Yetişkin teke böcekleri genellikle bitkilerin kabuk kısımlarında veya odunlarında delik açarak yumurtlarlar ve bu sebeple ağaçların zarar görmesine neden olurlar. Larvaları ise ağaçların içine girerek beslenirler ve bu da ağaçların güçsüzleşmesine ve ölmesine yol açabilmektedir.
Ardıç ağaçları, meşe ağaçları, çam ağaçları, ceviz ağaçları, gürgen ağaçları, kavak ağaçları, ladin ağaçları, fındık ağaçları ve okaliptüs gibi bitkilere zarar verebilmektedir.
TEKE BÖCEĞİ İNSANA ZARAR VERİR Mİ?
Teke böceği insana zarar verir mi? Teke böceği zehirli midir? Teke böceğinin sokma ve zehirleme gibi insanlar üzerinde bilinen bir zararı bulunmamaktadır.
Çok güçlü çeneleri bulunan bu böceklerin kendilerini risk altında hissettikleri zamanlarda insanları ısırabilecekleri konusunda uyarılar bulunmaktadır. Fakat teke böceklerinin insana verdiği bir zarardan bahsedilmiyor.
TEKE BÖCEĞİ İLE MÜCADELE YÖNTEMLERİ NELERDİR?
Fındık teke böceği ile mücadelenin birçok yolu bulunuyor. Kimyasal ve mekanik mücadele ile teke böceğine karşı önlem alınabilmektedir.
MEKANİK MÜCADELE
Genç sürgünlerde kurumaların rahatça gözlenebildiği temmuz ortalarından yaprak dökümüne kadar olan bu süreçte, kuruma aşamasında olan tüm uç sürgünlere budama işlemi uygulanarak bahçeden uzaklaştırılmalıdır.
Yaprak dökümü sonrasında zararlının sebep olduğu kurumuş sürgünlerin ayrımı zor olacağı için mücadelede gecikilmemesi önemlidir.
KİMYASAL MÜCADELE
Temmuz ortalarından, yaprak dökümüne kadar olan süreçte zarar görmüş olan sürgünler kolayca ayırt edilebilir. Bu dönem içerisinde bahçede bulunan rastgele 10 ocağın tüm sürgünleri kontrol edilmeli ve bir ocakta ortalama olarak 5’ten fazla sayıda zarar görmüş olan sürgün varsa kimyasal mücadele işlemine başlanmalıdır. Zararlı sürgün sayısı belirtilen miktardan az ise mekanik mücadele yeterli olacaktır.
Bu mücadele uygulamasında hedef ergin larvaların yumurta bırakmalarını önlemektir. Bu sebeple ergin çıkış zaman takip edilerek ilaçlama zamanı belirlenmelidir. Ergin çıkış zamanını belirlemek amacıyla bahçeden seçilecek 10 ocak, mayıs ayı ortasından itibaren 3’er gün aralıklarla olacak şekilde ve sabah erken saatlerde 3×3,5 m boyutunda bir çarşaf içerisine silkelenmelidir. Ergin tespit edilince kimyasal mücadeleye başlanır.
TEKE BÖCEĞİ İLAÇLARI
Teke böcekleri gibi zararlılarla mücadele etmek için kullanılan ilaçlar genellikle pestisitlerdir ve genellikle çeşitli kimyasal bileşenler içerirler. Teke böceklerine karşı etkili olan ilaçlar genellikle aşağıdaki kimyasal gruplardan birine veya birkaçına aittir. Piretroidler, genellikle böcekleri etkileyen sinir sistemini hedef alır ve onları öldürür. Bu tür ilaçlar genellikle temel birçok böceğe karşı etkilidir ve teke böcekleri de dahil olmak üzere birçok zararlıya karşı kullanılır.
Organofosfatlar, böcek sinir sistemi üzerinde etki eden ve böcekleri öldüren kimyasallardır. Ancak organofosfatların insanlar ve diğer organizmalar üzerinde toksik etkileri olduğu için dikkatlice kullanılmalıdır. Karbofuran, toprakta emilerek çalışan ve toprak altı zararlılarına karşı etkili olan bir insektisittir. Bazı teke böceklerine karşı da kullanılabilir.
Teke böceği ilaçları, hangi ilacın kullanılacağı, bulunduğunuz bölgeye, teke böceği türüne ve diğer yerel faktörlere bağlı olacaktır. İlaç kullanımı her zaman son çare olarak görülmeli ve dikkatlice uygulanmalıdır, çünkü bu tür kimyasalların çevreye ve insan sağlığına zarar verme potansiyeli bulunmaktadır.
Sonuç olarak zor teşhis edilen fındık teke böceği (Oberea linearis) zararlısı, ağaçları kurutana dek belirti göstermemektedir. Özellikle Karadeniz Bölgesi’nde sahil kısımlarında gözlenebilmektedir.
Teke böceği zararları üreticileri zor duruma sokarak üretime engel olmaktadırlar. Bu sebepledir ki teke böceği mücadelesi için uygun mücadele yöntemleri uzmanlar ışığında uygulanmalıdır.
Ayrıca teke böceği zararları ile ilgili sitemizde yayınlanan bu haberlere de göz atabilirsiniz:
Yazan: Şehir Plancısı Elif İrem Demirbaş
