2026 yılı ürünü için 2027 yılında ödenecek tarımsal destekler dün açıklandı. Geçtiğimiz yıl 29 Ağustos’ta Resmî Gazete’de yayınlanan karar ile başlayan yeni model, ürün ve desteklerin gruplanması, katsayı değerleri, gübre–mazot yerine temel destek uygulaması, su kısıtı gibi düzenlemeler nedeniyle oldukça kafa karıştırıcı olmuştu. Bir yıl boyunca yeni destekleme sisteminin anlaşılması için yoğun çaba harcandı.
Tam olarak kavranıp kavranmadığı tartışılır, ancak yeni desteklerde öncelikle dikkat çeken nokta destek katsayı değerinin 244 liradan 310 liraya çıkarılmasıdır.
Bu yüzde 27’lik bir artış anlamına geliyor. Yeterli mi? Değil. Çünkü Türkiye İstatistik Kurumunun açıkladığı tarımsal girdi fiyat endeksi dikkate alındığında bu oran geride kalıyor.
Yenisi 22 Eylül’de açıklanacak olan endeksin haziran verilerine göre yıllık girdi artışı yüzde 34’e yaklaşmıştı. Dolayısıyla 2026 ürünü için açıklanan desteklerin 2027’de ödeneceğini hesaba katarsak, ödemeler yapılana kadar girdi fiyat artışının bugüne göre yüzde 80’i bulması öngörülüyor. Yani destek artışı yüzde 27’de kalırken, girdi maliyetlerindeki artış en az yüzde 80 olacak.
Orta Vadeli Program’da 2026 ve 2027 tarımsal destek bütçelerinin, önceki programa kıyasla her iki yıl için de 10’ar milyar lira düşürülmesi, zaten yeni desteklerin sınırlı bir artış oranıyla açıklanacağının sinyallerini vermişti.
Geçen yıl devreye alınan yeni destekleme sistemini defalarca anlatmıştık. Tarım ve Orman Bakanlığının tabloları üzerinden detaylı hesaplamalar yapılmış, dört farklı programda ele alınmış, Bitkisel Üretim Genel Müdürü Uğur Erdem de yayına katılarak sistemi açıklamıştı. Bir yıl boyunca bakanlık ve taşra teşkilatı çiftçilere sistemi benimsetmek için yoğun iletişim yürüttü. Bu nedenle sistemi tekrar hatırlatmaya gerek yok. Asıl önemli olan, bu yıl açıklanan desteklerdeki değişikliklerdir.
Peki bitkisel üretimde başka hangi değişiklikler var? Temel desteklerden başlayalım. Eski sistemde katsayısı 1 olan aspir, mercimek, nohut, patates, kuru soğan, birinci grup yem bitkileri ve diğer ürünler yine katsayısı 1 ile kaldı. Bu ürünlerde destek yüzde 27 artışla dekara 310 lira olacak. Ancak önemli bir değişiklik var: Geçen yıl katsayısı 1 olan dane mısır, bu yıl 1,3’e yükseltildi. Yani dane mısır üreticisine dekara 403 lira ödenecek, bu da yüzde 65’lik bir artış anlamına geliyor.
Bunun yanında, su kısıtı olan havzalarda ikinci ürün olarak ekilen dane veya silajlık mısıra destek yapılmayacağı daha önce belirtilmişti. Yeni kararda ise dane mısır ve patatese hiçbir destek ödemesi yapılmayacağı açıklandı. Silajlık mısır ise destek kapsamında kalıyor.
Buğday, arpa ve ikinci grup yem bitkilerinin katsayılarında değişiklik olmadı; yine 1,3. Bu ürünlerin temel desteği yüzde 27 artışla 403 lira oldu.
Ancak geçen yıl 1,3 katsayısında yer alan çavdar, tritikale ve yulaf bu yıl 1 katsayısı ile değerlendirildi. Yani artık bu ürünler için destek 403 lira değil, 310 lira olacak.
Yağlık ayçiçeği, fındık, kanola, kolza, kuru fasulye, soya ve çayın katsayısı yine 1,5. Yüzde 27 artışla dekara 465 lira ödenecek. Çeltik ve kütlü pamuk da aynı katsayı ile devam ediyor. Yeni katsayı değeri 310 lira üzerinden hesaplandığında, dekara 697 lira 50 kuruş destek ödenecek. Nadasa bırakılan alanlarda ise geçen yılki gibi 0,3 katsayısı uygulanmaya devam edecek.
Yer altı suyu kısıtı olan havzalarda sulu tarım arazileri için ödenen destek de aynı şekilde sürüyor. Tek fark, artık 244 yerine 310 lira katsayıyla çarpılacak olması.
Yeni desteklerde dikkat çekici bir uygulama daha var: Gençler ve kadınlara ilave temel destek. Kapalı ortam üretim yapan, yani sera, tünel, çadır, konteyner, prefabrik yapılarda üretim gerçekleştiren kadın çiftçiler ile 41 yaşından gün almamış üreticilere 3 katsayısı üzerinden destek ödenecek. Bu da dekara 930 liraya denk geliyor.
Planlı üretim desteklerinde de benzer tablo söz konusu. Aspir, mercimek, nohut, patates, kuru soğan ve birinci grup yem bitkilerinin katsayısı yine 1.
Dane mısır ise bu yıl temel desteklerde olduğu gibi 1,3 katsayısına alındı. Buğday, arpa ve ikinci grup yem bitkileri de 1,3 katsayısıyla 403 lira alacak. Yağlık ayçiçeği, kolza-kanola, kuru fasulye ve soya yine 1,5 katsayısıyla 465 lira alacak. Kütlü pamukta ise katsayı yine 2,25.
Sertifikalı tohum desteğinde bazı değişiklikler dikkat çekiyor. Arpa, buğday, çavdar, çeltik, kuru fasulye, tritikale ve yulaf için katsayı 0,5 iken bu yıl 0,56 oldu. Geçen yıl dekara 122 lira destek ödenirken, bu yıl 173 lira 60 kuruş ödenecek. Yani yüzde 42,3’lük bir artış söz konusu. Diğer ürünlerde katsayılar değişmedi, dolayısıyla yüzde 27’lik genel artış uygulanacak.
Yağlık ayçiçeği, dane mısır, kütlü pamuk ve patates için belirlenen havzalarda kamu araştırma enstitüleri ve üniversitelerce geliştirilen ve sertifikalandırılan tohumların kullanımı halinde verilen desteklerde değişiklik yapıldı. Kütlü pamuk bu listeden çıkarılırken, soya dahil edildi. Ayrıca mısır, soya ve patates için kamu araştırma enstitüleri ve üniversitelerce geliştirilme şartı kaldırıldı.
Organik tarımda ise birinci derece tarımsal örgüt üyelerine geçen yılın yüzde 25’i oranında daha fazla destek verilecek. Katı organik ve organomineral gübre desteği katsayısı 0,21’den 0,32’ye çıkarıldı.
Biyolojik mücadele desteklerinde de değişiklik var. Örtü altı üretimde geçen yıl dekara 3.825 lira olan destek bu yıl katsayıya bağlandı. 15 katsayısı üzerinden hesaplandığında dekara 4.650 liraya çıktı. Ancak artış oranı yüzde 22’de kaldı. Açık alanda verilen destek ise 1.305 liradan 1.550 liraya yükseldi.
Ek olarak, yanlış ürün beyanında bulunanlar hiçbir destekten yararlanamayacak. Kamuya ait araziler için başvuru yaparken kira sözleşmesinin ibraz edilmesi şart koşuldu.
Sonuç olarak, yeni destekler kısmen artış getirse de girdi fiyatlarındaki yükseliş karşısında çiftçinin beklentilerini karşılamaktan uzak görünüyor. Katsayı düzenlemeleri, ürün bazlı farklılıklar ve gençlerle kadınlara tanınan ilave destekler sistemin öne çıkan yenilikleri arasında yer alıyor.