Türkiye’de 2002 yılında 421 bin ton olan kırmızı et üretimi 2017 sonu itibarı ile 1 milyon 126 bin tona ulaşmıştır. Kırmızı etin yüzde 90’nı büyükbaş hayvanlardan sağlanmaktadır.
Dünyada geliştirilmiş ve Türkiye’de yetiştirilen etçi sığır ırklarına örnekler:
- Angus
- Hereford
- Belgian Blue
- Piedmontese
- Texas Longhorn
- Charolais (Şarole)
- Limousın
- Simmental
- Blonde Daquıtaıne
- Brahman
- Salers
Etçi sığır ırkları sadece et verimi yönünden geliştirilmiş ırk türleridir et verimi en yüksek sığır ırkı bu gruptan çıkmaktadır.
Bu ırkların sütleri ticari amaç için kullanılmaz. En iyi etçi sığır ırkları buzağılarına yetecek kadar süt vermeleri yeterli görülmektedir. Et yönünden geliştirilen bu ırklar mera ve çayırlar da otlarlar.
ANGUS
Et verimi en yüksek sığır ırkı başında gelen “Angus” İskoçya’nın Aberdeenshire ve Angus bölgelerindeki sığırların melezlenmesiyle ortaya çıkmıştır ve dünyanın birçok yerinde bilinir.
Tamamen siyah renkte olması diğer ırklardan farklı bir özelliğidir. Boynuzsuz bir ırk olan Angus, başı ufak alnı geniştir. Etin kaliteli olması ile Amerika birleşik devletlerinde en çok tercih edilen ırklardan biridir. Yağ oranı düşük et oranı yüksektir. Bu ırk yaklaşık olarak %7-8 yağ içerir bu oran diğer ırklarda %35 civarındadır. Yağın kas lifleri arasındaki dağılım yani mermerleşme eşit dağılım gösterir. Etin lezzetli olmasının sebebi de budur.
Canlı olarak ağırlıkları erkeklerde 800 kg iken dişilerde 500 kg civarındadır. Ortama adaptasyon yeteneği çok yüksek olan bu ırk, kendi başına kimseye ihtiyaç duymadan doğumunu gerçekleştirebilmektedir.
HEREFORD
Etçi sığır ırkları bir diğeri ise “Hereford” adını İngiltere’de bulunan herefordshire vadisinden almıştır. Buradan tüm dünyaya yayılan bir ırktır.
Boynu, alnı, göbek altı, kuyruk tüyü, ayak eklemleri beyaz renktedir. Boynuzlu ve boynuzsuz olabilmektedirler. İklim değişikliğine kolaylıkla uyum sağlayabilirler. Bu ırk %70 et verimliliği sağlayabilmektedir.
BELGIAN BLUE
Belçika mavisi olarak bilinen sığır eti üretimi sınırlı ülkelerde yetiştirilmektedir. Bu ırk Shorthorn ırkı ile Charollais ırkı melezi ile ortaya çıkmıştır. Melezlemesi Belçika’da yapıldığı için Belçika mavisi olarak bilinmiştir. Bu ırk siyah beyaz, düz beyaz ya da mavi beyaz renklerde olabilirler. Çift kas geni taşıyan Belçika mavisi ortalama 1000-1500 kg canlı ağırlığa sahip olabilmektedirler.
PIEDMONTESE
Etçi sığır ırkı seçimi yapılırken yağ oranı düşük et oranı yüksek olan ırklar seçilir bu ırkta buna uygundur. Pıedmontese ırkının anavatanı İtalya’dır.
Çift lender genine sahip olması ile kas yapısı kuvvetli ve ete dönüşümü yüksektir. Beyaz ve gri renkte olup ağız, göz ve kulak çevresi siyahtır. %85-86 et randımanı vardır.
TEXAS LONGHORN
Etçi sığır ırkı yetiştiriciliği yapılan bir diğer ırk çeşidi de Texas Longhorn ’dur. Bu ırk özgür yaşamaya alıştığı için fazla huysuzdur. Nesli tükenme tehlikesi ile karşılaşmıştır ve artık ticari boyutu düşünülmeyen bir ırk olmuştur.
CHAROLAIS
Etçi sığır ırkları karşılaştırması yaptığımızda “Charolais” ırkı adını Fransa’daki Charolais bölgesinden almıştır. Zor şartlara dayanıklı olup hem boynuzlu hem de boynuzsuz şekilleri vardır. Uzun ömürlüdür ve et kalitesi çok yüksektir.
LIMOUSIN
Etçi sığır ırkları olan “Limousın” anavatanı Fransa’dır. Ağız, anüs ve göz çevresi açık renktedir. Annelik içgüdüsü yüksek ve boynuzsuz bir ırktır. Et oranı ve lezzeti yüksektir.
SIMMENTAL
Sığır eti kalitesi ve süt kalitesi yüksek olan bir ırk olarak yetiştirilmektedir. Bu ırk diğer ırklar ile melezleşme anlamında çok uygundur.
Renk olarak sarı beyaz ya da kırmızı beyaz olabilir. Boynuzlu bir ırk çeşididir. Irkın vücudundaki tüylerin kıvırcıklığı arttıkça besi değeri daha da artmaktadır.
BLONDE DAQUITAINE
Orta çağdan beri bilinen ve Fransa’dan olan bu ırk hem sığır eti kalitesi hem de iş gücü olarak eski zamanlardan beri yetiştirilmektedir. Uzun ömürlü ve döl verimliliği yüksektir. Ortalama 10 yılda 7,8 adet yavru verir. Et kalitesi yıl geçse de değişmez aynı kalır kalitesini bozmaz.
BRAHMAN
Etçi sığır ırkları biri olan Brahman ırkı Hindistan kökenli olup “Bos indicus” türünden gelmektedir. Boynunun üzerindeki hörgücü ile diğer sığır ırklarından farklılık göstermektedir.
Genellikle gri renkte olurlar. Diğer ırklara göre daha fazla terlediği için kendine has bir kokusu vardır. Parlak deriye sahiptir.
SALERS
Etçi sığır ırkı seçimi yapılırken daha güçlü, çevik ve et anlamında da lezzetli olan sığırlar seçilmiştir. Bu ırk ilk zamanlar Fransa’da süt ineği olarak yetiştirilirken Amerika’dan getirilen sığır ile melezleştirilip boğa elde edilmiştir. Sağım kolaylığı, yüksek doğurganlık ve uzun ömrü ile diğer ırklardan ayrılmaktadır.
Dünyada 300’ü aşkın et verimi en yüksek sığır ırkı olmakla birlikte bu ırklar birbirlerinden süt verimi, et verimi ya da hem süt hem de et verimliliği olan ırklar olarak birbirinden ayrılan birçok türü vardır.
Et verimi yönünden kaliteli olan sığır ırkları süt veriminde iyi olmayabilir. Genel anlamda etçi ırklar et kalitesi ve verimi yönünden yüksektir. Ve ticari boyutta işlev görmektedirler.
Yazan: Ziraat Mühendisi Beyza Söğüt