İnsanlık yaşamının büyük bir bölümünde doğa ile etkileşim halinde olup gözlem ve deneyimleriyle çeşitli üretimlerde bulunmuştur. Zengin bitki örtüsüne ve değerlere sahip olan Türkiye’de , halkın bitkiler ya da ağaçlar ile ilgili kültürel birikiminin bilimsel bir şekilde ilerlemesi ve bu konudaki bilgilerin yok olmaması adına saha çalışmalarının büyük önem arz etmektedir.
Kestane yetiştiriciliği, Türkiye’de uzun yıllardır doğal ormanlarında veya kültüre alınan bireylerinden faydalanılan önemli bir tür olma özelliği göstermektedir. Günümüzde kestanenin meyvesi, odunu, yaprağı ve çiçeğinin ülke genelinde yaygın ticari ve ev içi kullanımı söz konusudur. Peki kestane yetiştiriciliğinde karşımıza çıkan hastalık ve zararlılar nelerdir bu yazımızda ele alalım.
KESTANE AĞACI ÖZELLİKLERİ
Kestane ağacının özelliklerine bakacak olursak meyvesi dikenli olmakla birlikte kestane ağacından elde edilen meyvelere de kestane denir. uzun bir ömre sahiptir.
Bu ağaçlar 10 yaşından itibaren meyve vermeye başlar ve yaklaşık olarak 20-30 metre yüksekliğe ulaşabilen 200-800 yıl yaşayabilen bir ağaçtır. Geniş ve yeşil yaprakları sayesinde yaz aylarında gölgelik alanlar oluşturarak birçok canlıya ev sahipliyi yapar. Kestane ağacı ilkbaharın bitişi ile beyaz ve pembe tonlarda çiçekler açar. Ve bu gibi özellikleriyle birlikte kestane yetiştiriciliği önem kazanmaktadır.
KESTANE ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
- Sarıaşılama: Verimli bir çeşit olmakla birlikte meyveleri oval ve meyve tabanı düzdür. Meyve kabuğu ince tüysüz yüzeyi çiziklidir. Bu çeşit ekim ayının ilk on günü içinde hasat edilir. Sofralık tüketime uygundur.
- Osmanoğlu: Meyveleri genellikle yuvarlağa yakın oval şekillidir. Bu çeşit erkencidir. Meyve kabuğu ince tipik kestane rengindedir ve taze iken zor soyulur. haşlanırken tohumunun daha az dağılması nedeniyle şekerleme yapımında kullanılmaktadır. Verimli ve her yıl ürün veren bu çeşit eylül ayının ortasına doğru hasat edilir.
- İnegöl: Meyveleri yuvarlağa yakın kabuğu ise ince, kestane rengindedir. Verimli ve her yıl ürün veren bu çeşit eylül ayının sonun da hasat edilir.
- Hacıibiş: Meyveleri yuvarlağımsı kabuğu ortaya yakın az parlak ve kalıncadır. Taze iken zor soyulur ve çok verimli olan bu tip her yıl meyve vermeye eğimlidir. Eylül ayının ortasında hasat edilmektedir.
EN İYİ KESTANE FİDANI HANGİSİ?
En iyi kestane fidanı ışıklar türüdür. Meyvelerinin boyutu orta, açık yeşil kabuk rengi, yuvarlak ve yüzeyi pürüzsüz olan bu tür en çok tercih edilenlerdendir. Işıklar kestane meyvesi etli ve verimlidir.
KESTANE AĞACI BAKIMI NASIL OLMALI?
Kestane ağacı hastalıkları ve kestane ağacı zararlıları ile uğraşmamak adına ağaç bakımlı ve sağlıklı olmalıdır. Bu sebeple yılda birkaç kez budanmalı ve budama, ağacın şeklini korumak, meyve verimini artırmak için yapılmalıdır. Ayrıca, ağacın köklerine yeterli miktarda sulanmalıdır. Sulama kurak geçen dönemlerde artırılmalıdır ve ağacın strese girip veriminin düşmesinin önüne geçilmelidir.
KESTANEDE HASTALIK VE ZARARLI BELİRTİLERİ
Kestane hastalıkları ve zararlıları ile mücadele etmek için öncelikle ağacın belirtilerine dikkat edilmelidir. kestane ağacı hastalık ve zararlılarının belirtilerine bakalım.
Hastalık etmeni olan fungus yaralardan kabuk dokusuna girdikten sonra kabuk dokusu rengini kaybeder ve kahverengiye dönüşmeye başlar. Hastalıklı kabuk dokusunda çatlak ve yarıklar meydana gelmektedir. Bu çatlaklardan sarımsı turuncu renkli yoğun bir madde çıkmaktadır.
KESTANE HASTALIKLARI NELERDİR?
Kestane ağacı hastalıkları: kestane kanseri, Phytophthora kök ve kök boğazı çürüklüğü, mürekkep hastalığıdır.
KESTANE KANSERİ
Kestane kanseri Cryphonectria parasitica mantarı bir hastalık olmakla birlikte mantar sporları en fazla insan ile yayılmaktadır. Aletlerle yapılan ve sterilize edilmeyen tekniğine uygun yapılmayan aşılama ve hasat sırasında kullanılan sırıklar ile rüzgar ve hayvanlarla diğer ağaçlara taşınır. Kanser sporları gövde ve dallara yara dokularından girer.
Dokularda çökme ve kabuklarda çatlaklar oluşması ile birlikte kırmızı renk alır. Kanser köklerde görülmemekle birlikte kökten yeni sürgün oluşturabilir. Kestane kanseri bulaşmış ağaçların yaşlı dallarında şişkinlikler oluşur. Genç kestane ağaçlarında kışın yaprak dökememe problemi oluşturur. kestane kanseri mücadelesi yazının devamında değineceğiz.
PHYTOPHTHORA KÖK VE KÖK BOĞAZI ÇÜRÜKLÜĞÜ
Kestane ağacı hastalıkları arasından bir diğerine gelecek olursak; kök ve kök boğazı çürüklüğü hastalığını örnek gösterebiliriz, bu hastalık şapkalı bir mantardır.
Hasta ağaçların kök boğazında oluşan sarımsı kahverengi olan şapkalar 5–15 cm çapındadır ve bu Mantar hem toprakta hem de odun dokusunda yaşamaktadır. Ağaçlarda ve toprakta kalan kök parçalarında uzun süre canlılığını devam ettirmektedir.
MÜREKKEP HASTALIĞI
Kestane ağacı hastalıkları olan Mürekkep hastalığına Phytophthora cambivora Petri neden olmaktadır. bulaşık olan ağaç yapraklarda küçülmeye, kök boğazında çatlak oluşumuna, kabuk altında ise nekroz oluşumuna, daha sonraki aşamada ise ağaçların kurumasına kadar gidebilmektedir. İletim demetleri tıkamakta ve devamında yapraklar sararmaktadır. Hastalığa neden olan sporlar kök ve kök boğazında meydana gelen açık yaralardan girip hastalık oluşturmaktadır.
KESTANE ZARARLILARI NELERDİR?
Kestane ağacı zararlıları meyve dökümüne ve kalite düşüklüğe neden olmaktadır. Yılda bir döl veren kestane zararlıları hasat zamanına genellikle gelişmesini tamamlamış olmakla birlikte depolama alanlarında meyveleri delerek veya başka bir sonuçla zarar oluşturmaktadır. Bu yazımızda kestane gal arısı ile mücadele ye değinilecektir.
KESTANE GAL ARISI
Kestane gal arısı yılda bir döl veren ve ergini 100’den fazla yumurta bırakabilir bu demek oluyor ki zararlı görülür görülmez mücadele edilmelidir. Nisan sonu tomurcuklar filizlenmeye başlar ve yeşil renkte 0,4-2 cm çaplarında gal oluşmaya başlar. Sürgünlerin büyümesini engelleyerek meyve tutumunu engeller. Gal oluşumu fotosentez oranını düşürmektedir. Kestane gal arısı ile mücadele edilmezse ağaç ölümüne kadar gidebilmektedir.
KESTANE HASTALIKLARI VE ZARARLILARI İLE ZİRAİ MÜCADELE YÖNTEMLERİ
Kestane hastalıkları ve zararlıları ile mücadele, ağacın yaşamını devam ettirmesi için doğru zaman da doğru şekilde uygulama yapılması çok önemlidir. Eğer mücadelede geç kalınırsa ağacın ölümü ile sonuçlanabilmektedir. Bu gibi hastalık ve zararlı durumunda Kültürel, kimyasal ve mekanik mücadele yöntemlerine başvurmalıyız.
KÜLTÜREL MÜCADELE
Kültürel mücadelede tarla yeri ve oraya uygun tohum seçimi, mevsime uygun ekim-dikim zamanı, bitki beslemesi, bakımı, hasat ve saklama şartlarının en az zararlı ve hastalık oluşacak şekilde ayarlayacak koşulda yapılan çalışmalar kültürel mücadeledir.
MEKANİK MÜCADELE
Mekanik mücadele de kurumuş ağaçlar kesilerek ortamdan uzaklaştırılmalı ve hastalığın yayılması önlenmelidir. Kanserli dallar daha fazla ilerlememesi adına o kısımdan 20-30 cm uzaklıktan kesilmeli ve uzaklaştırılmalıdır. Gövde ve büyük dallardaki kanserli kısımlar kazınarak uzaklaştırılmalıdır. Mekanik mücadelede kullanılan ekipmanlar dezenfekte edilmelidir. Her türlü yaralar göztaşı sürülerek kapatılmalıdır.
KİMYASAL MÜCADELE
Kestane ağacı zirai mücadele yöntemleri, kestane gal arısı ile mücadele de kimyasal mücadele ile başarı oranı düşüktür. zirai ilaçlama makineleri ile hasattan hemen önce, bulaşık ürünlere, gömü toprağını ilaçlamalısınız. Uygun zaman da uygun etken maddeli ilaçlama ile kestane hastalıkları ve zararlıları ile mücadele edilmektedir.
Kültürel ve mekanik mücadele sonuç vermediği takdirde kimyasal mücadeleye giren ilaçlama uygulamalarına başvurulmalıdır. Çevrenin sağlığı için ilaçlama en son çare uygulanmalıdır.
KESTANE AĞACI İLAÇLARI
Kestane ilaçları, eğer mantarı bir hastalıksa fungusit uygulanmalıdır. Fungusit mantar ve mantar sporlarını kontrol altına almada kullanılan bir kimyasal grubudur.
Sonuç olarak; kestane yetiştiriciliği birçok alanda ve anlamda önemlidir. Doğru bakım yöntemleri ile kestane ağacımızı sağlıklı tutarak hastalık ve zararlılarının yaklaşımını engellemeliyiz. Engelleyemediğimiz takdirde mekanik ve kültürel mücadelelere başvururuz sonuç alınamadığında kimyasal mücadele uygulamak durumunda kalıp hem çevremizi hem de yaşamımızı tehlikeye atarız.
Yazan: Ziraat Mühendisi Beyza Söğüt
