Likapa meyvesi halk arasında birçok farklı isimlerle anılmaktadır. Bunlar; yaban mersini, blueberry, ligarba ve maviyemiştir.

LİKAPA (MAVİYEMİŞ) NEDİR?

Maviyemiş nedir ya da ligarba nedir diye sorulduğunda ılıman iklimde üzümsü bir meyve türü olan maviyemişin serin ve dağlık bölgelerde de yetişen birçok türü vardır. Likapa meyvesi genellikle ormanlık alanlar, çalılıklar ve dağlık alanlarda bulunmaktadır. Bu yüzden dağ yaban mersini olarak da adlandırılabilir. Küçük, koyu mavi veya mor renklerde olan likapa meyvesinin aynı zaman da tatlı bir lezzete sahiptir. Bu tür özelliğe sahip olan likapalara organik yaban mersini de denilebilir. Genelde taze tüketilen yaban mersininin birçok kullanım alanı da mevcuttur. Bunlardan birkaçı ilaç sanayisi, kuru meyve teknolojisi, diyettir.

Aronya yaban mersini diğer adıyla Rus yaban mersini özellikleri bakımından birbirlerine benzeseler de karıştırılmaması gereken iki türdür. Aronya yaban mersini ‘’süper meyve’’ olarak bilinmektedir.

LİKAPA FAYDALARI NELERDİR?

Yaban mersini en fazla antioksidan özelliği taşıdığı için oldukça faydalı bir bitki olarak değerlendirilmektedir. likapa faydaları- yaban mersini faydaları;

• Düzensiz kan şekerini düzenleyen yaban mersini düzenli tüketildiği taktirde diyabetin ilerlemesini önlemektedir.
• Kansere karşı vücuttaki iyi enzimleri arttırır ve kanserin ilerlemesini engeller.
• İçeriğinde A vitamini bulunduran yaban mersini göz sağlını korumada yardımcıdır. Bu sayede kemiklerdeki gelişim, üreme sistemi ve cilt sağlığına etkileri bulunmaktadır.
• Sinir sistemine iyi gelen yaban mersini sinir sistemini geliştirmektedir.
• Öğrenmeyi hızlandırdığı gibi konsantrasyonu da arttırmaktadır.
• Dikkat dağınıklığı yaşayan çocuklarda oldukça etkilidir.
• İçeriğindeki C vitamini sayesinde bağışıklık sistemini güçlendirir. Dokuları yenilemektedir.
• Kabızlık, mide krampları ve bulantıya iyi gelir.

YABAN MERSİNİ ÇEŞİTLERİ VE ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

Doğal ve kültür formlu olarak ele alınmaktadır. Yaban mersini çeşitleri ve özellikleri ise aşağıdaki gibidir. Doğal yani yabani yaban mersinler ve kültür formlu yaban mersinleri;

ADİ YABAN MERSİNİ (Vaccinium myrtillus)

Giresun ve Ordu’da yetişen bu tür çalı görünümüne sahip olduğu için ‘’çalı çileği’’ denilmektedir. İngilizce de blueberry denilen yaban mersininin ülkemizde de pek çok ismi bulunmaktadır. Blueberry ne demek diye sorduğumuzda aslında cevabını yaban mersini olarak verebilmekteyiz.

BATAKLIK YABAN MERSİNİ (Vaccinium uliginosum)

Yapraklarını döken bir çalı bitkisidir. Yapraklar mavi-yeşil renkli ağımsı bir yapıdadır. Çiçekleri genellikle vazo biçiminde soluk pembe-sarı renklidir. Koyu mavi-siyah olan ligarba meyvesi yaz sonu olgunlaşır, tatlı, küçük ve etli bir yapısı vardır. Deniz seviyesinden 1700-3400 metre yükseklikteki ıslak asidik topraklarda yetişmektedir.

KAFKAS YABAN MERSİNİ (Vaccinium arctostaphylos)

Bir ağaççık türüdür. Kışın yapraklarını döken bu türün yaprakları 4-10 santimetre uzunlukta ve 2-3 santimetre genişliğindedir. Yaprak kenarlarının yapısı dişlidir. Kırmızımtırak-siyah bir meyveye sahiptir. Siyah yaban mersini türünün yaprakları tanen, organik asitler ve glikozitler barındırmaktadır. Halk arasında kırmızı yaban mersini de denilmektedir. Taze yaprakların kurutulmasıyla çay elde edilmektedir. Bu çaya halk arasında ‘’Trabzon çayı’’ ya da ‘’Sapanca çayı’’ denilmektedir.

YÜKSEK ÇALI FORMLU YABANMERSİNİ (Vaccinium corymbosum)

Günümüzde ticari olarak yetiştirilmektedir. Melezlemeler sonucunda elde edilmiş birçok türü bulunmakta olan bu tür çalı bir forma sahiptir. Dik bir büyüme göstermektedir. Kışın yaprağını döken bu türün boyu 2-4,5 metredir. Diğer ülkelerde bluecrop yaban mersini denilmektedir. Bu türün kültüre alınması durumunda ise boyunun 1-3 metre arasında olması istenilmektedir. Kış şartlarına daha dayanıklı olan bu tür -20 ile -40 ºC derece arasında zarar görmektedir. Çiçek tomurcukları dinlenme döneminde -30 ile -35 ºC derecede dayanıklılık göstermektedir. Mavi-siyah meyveye sahip olan bu türün kabukları yumuşak ve çekirdek sayısı ise azdır. Çiçeklenmeden 1,5 ile 2,5 ay içinde blueberry meyvesi olgunlaşmaktadır.

TAVŞAN GÖZÜ YABANMERSİNİ (Vaccinium ashei)

Bu tür dik ve kuvvetli bir büyüme göstermektedir. 10 metreye kadar boylanan bu tür kültüre alındığı zaman istenilen boy uzunluğu 1-3 metre arasındadır. Mavi-siyah renkte meyveye sahip olan bu türün meyveleri sert kabuklu ve fazla çekirdeklidir. Diğer türlere göre daha uzun raf ömrüne sahiptir. 80 santimetre boy uzunluğunda olan bitkiler genelde el ile hasadı tercih edilir. Bu türün meyveleri taze ve sanayilik olarak üretilmektedir. Taç yaprak dökümünden 2 ay içerisinde meyveler olgunlaşır.

Bu çeşitler dışında incelendiğinde diğer bir yaban mersini darrow çeşididir. Darrow yaban mersini büyük meyve, açık mavi, sert ve gevrek bir dokuya sahiptir. Tatlı ama çok hafif buruk bir tada sahip olan darrow çeşit yaban mersini aynı zamanda uzun bir raf ömrüne de sahiptir.

LİKAPA HANGİ İKLİMDE YETİŞİR?

Ilıman iklimlere alışmış üzümsü bir meyve türüdür. Yaban üzümü denilen bu tür kışın serin yazın ise yarı güneşli, ilkbahar donlarının olmayacağı bölgeler bu meyvenin yetiştirilmesi için oldukça elverişli bölgelerdir. Yabam mersininin anavatanı Kuzey Yarımkürenin serin ve dağlık bölgeleridir. Genellikle Kuzey Avrupa, Amerika/Rocky Dağlarıdır.

YABAN MERSİNİ TÜRKİYE’DE NEREDE YETİŞİR?

Ülkemiz iklim şartlarına da uygun olan likapa fidanı nerede yetişir sorusunun cevabı ülkemiz için Doğu Karadeniz bölgesidir. Ayrıca maviyemiş yetiştiriciliği Akdeniz ve Marmara iklimine de uygun olan bir türdür. Ülkemizde yetişen yaban mersinleri ‘’ yerli yaban mersinleri’’ olarak anılmaktadır.

BLUEBERRY YABAN MERSİNİ YETİŞTİRİCİLİĞİ NASIL YAPILIR?

Blueberry yetiştiriciliği yani yaban mersini bahçesi kurmak ciddi bir sermaye gerektirmektedir. Bu nedenle yaban mersini yetiştiriciliği bir yatırım olarak görülmektedir. Bu süre zarfında ise bilimsel olarak ilerlemek oldukça önemlidir. Bahçe tesisi kurulmak istenilen bölgenin iklim şartları, coğrafi yapısı, drenaj durumu gibi özelliklerin incelenmesi gerekmektedir. Bu bölgenin toprağının asitli olup olmadığının incelenmesi gerekmektedir çünkü yaban mersini asitli toprakları seven bir türdür.

LİKAPA KÖKLENDİRMESİ

Yaban mersini çelikle çoğaltma yönteminde sert veya yarı odun çelikler drenajı iyi ancak nem tutma kapasitesi yüksek olan materyal içine dikilerek köklendirilmektedir. Yaban mersini fide de turba toprağı ve vermikulit kullanılmaktadır. Hazırlanan bu karışım 7 gün önce yastık, tava veya yataklara köklendirme yapılması için yerleştirilir. Turba toprağını nemlendirmek için sıcak suya ihtiyaç duyulabilir fakat bunun yerine asitli turba toprağı kullanılması durumunda yaban mersini fidanı köklenme oranı artmaktadır.

Yaban mersini çelikleri hazırlanmış olan bu ortama dik bir şekilde dikilmelidir. %50 oranında gölgelendirme köklendirme ortamı için oldukça önemlidir.

MERSİN MURT AŞISI

Aşı ile çoğaltım oldukça zordur bu yüzden bu yöntem pek tercih edilmemektedir. Mersin murt ağacı diğer bir adıyla hambeles ve yaban mersini aşı zor olduğu için tercih edilen bir yöntem değildir. Murt ağacının meyvesi rengi beyazdır. Halk dilinde buna beyaz yaban mersini denilmektedir. Yaz mevsimi ortalarında iyi bir yara dokusu oluşumu sağlayacak sıcaklık olduğunda yarma-yama aşı oldukça başarılı sonuç vermiştir.

Yazan: Ziraat Mühendisi Buse Girginer