Antep fıstığı bir çöl bitkisidir ve tuzlu toprağa oldukça toleranslıdır. Oldukça dayanıklı bir ağaç türüdür. Çok nemli koşullarda verimi azdır. Uzun ömürlü olan antep fıstığı genellikle 300 yıla kadar yaşamaktadır.
Antep fıstığı özellikle kuruyemiş olarak tüketilen bir türdür. Yağlı tohumlar arasında sağlıklı bir seçenektir. İçeriği doymamış ya asitleri, protein, lif, vitaminler ve minerallerle zengindir.
ANTEP FISTIĞI AĞACI BAKIMI NASIL OLMALIDIR?
Antep fıstığı ağacı bakımı ve hastalıkları yetiştiricilik için oldukça önemlidir. Antep fıstığı yetiştiriciliği için en uygun ortam tınlı, derin ve kısmen kireçli olan toprak yapısı uygundur.
Çukurlar açılmalı ve hafif bir kök budama işlemi yapılmalıdır. Çukura yanmış ahır gübresi ilave edilir ve fidanlar dikilir. Antep fıstığı ağacı koruma yöntemleri ve antep fıstığı bakımı için aşağıdaki maddelere dikkat edilmelidir:
- İklim ve Toprak Gereksinimleri: İyi drene olan toprakları tercih ederler. Toprak havalandırılması oldukça önemlidir. Sıcak ve kuru iklimlerde iyi yetişmektedir.
- Sulama: Kurak dönemler oldukça önemlidir. Dikimden 2 yıl boyunca sürekli sulama gerekmektedir. Düzenli ve derin sulama önemlidir.
- Gübreleme: Sağlıklı büyüme ve verim için oldukça önemlidir. Başlangıç ve büyüme sezonu için düzenli olarak devam edilmelidir.
- Budama: Fazla bir budamaya ihtiyaç yoktur. Gereksiz sürgün ve hastalıklı dallar kesilmelidir.
- Zararlılar: Zararlılar gözlemlenmeli ve usule uygun mücadele yapılmalıdır.
ANTEP FISTIĞI HASTALIK BELİRTİLERİ NELERDİR?
Antep fıstığı ağacı hastalık belirtileri değişkenleri ve bazı egzersizler birden fazla kılavuz işareti olabilir. Antep fıstığı ağacı hastalık belirtileri fark edildiğinde yerel tarım uzmanlarından yardım alınmalıdır.
Hastalık belirtileri: Yapraklarda; sararma, kahverengileşme, dökülme çiçek ve meyve; kalıntılar, çatlaklar sürgünler; zayıflama gibi belirtiler görülmektedir. Antep fıstığı hastalık önleme için detaylı bilgi aşağıda verilmiştir.
ANTEP FISTIĞI HASTALIK VE ZARARLILARI NELERDİR?
Antep fıstığı ağacı zararlılara ve çeşitli hastalıklara maruz kalabilirler. Bunlar bitkiyi olumsuz yönde etkiler ve verimsizleştirmelere yol açar.
Antep fıstığı ağacı zararlı böcekler bakımından oldukça geniş kapasitededir. Antep fıstığı hastalıkları ve antep fıstığı zararlıları:
ANTEP FISTIĞI PSİLLİDİ
Kışı ağaçların kuytu yerlerinde ve yere dökülen yaprakların arasında geçirir. Nisan ayından itibaren yumurtalarını taze yaprak ve sürgün uçlarına bırakırlar. Sıcaklığa bağlı olarak yumurta açılma süresi değişmektedir.
Döl sayısı yılda 6-7’dir. Bitkinin özsuyu ile beslenirler. Yoğunluğa bağlı olarak yapraklar vaktinden önce sararıp dökülür. Meyvenin iç doldurmamasına neden olmaktadır. Genç ağaçlarda zararı daha fazladır.
ANTEP FISTIĞI DAL GÜVESİ
Sürgünde galeri açarlar. Bu galeriler gövdeye doğru uzanmaktadır. Yaprak ve meyve dökümüne neden olmaktadır. Meyvenin iç doldurmamasına neden olmaktadır. Sürgün içinde yaşayan larvaların hayatı 10 aydır.
ANTEP FISTIĞI GÖZ KURDU
Dişi ve erkek kelebeklerin renkleri farklılık göstermektedir. Kışın yumurta halde geçiren bu zararlı antep fıstığında gözler patlamaya başladığında yumurtadan çıkarlar.
Gece beslenmektedirler. Döl sayısı yılda 1’dir. Meyve salkımı ve yaprakçıklarla beslenmektedirler.
ANTEP FISTIĞI MEYVE İÇ GÜVESİ
Yumurtalarını genellikle meyve sap kısmına yakın yerlere bırakırlar. İlk larva mayıs ayı başında mercimek büyüklüğünde olan meyvelerde görülür. Meyvelerin embriyosu ile beslenmektedirler.
ANTEP FISTIĞI KARAGÖZ KURDU
Kışın ağacın kuytu yerlerinde ergin olarak görülmektedir. Döl sayısı yılda 1’dir. Üreme sırasında ve beslenme sırasında olmak üzere iki şekilde zarar yapmaktadır.
Üreme sırasında; Kurumaya yüz tutmuş dallarda bırakılan yumurtalardan çıkan larvalar galeriler açalar iletim kanallarını tahrip ederek antep fıstığı ağacında kuruma başlamasına neden olur.
Beslenme sırasında; Sürgün ve meyve gözleriyle beslenmektedir. Meyve dökümüne neden olmaktadır.
ANTEP FISTIĞI MEYVE İÇ KURDU
Kışın antep fıstığı meyvesi içindedir. Pupa olma zamanı mayıs ayı ortalarındadır. Yumurtalarını sertleşmemiş olan meyvenin sap kısmına bırakmaktadır. Meyve içinde larva ile gelişmektedir.
MEYVEDE FİDAN DİP KURTLARI
Yumurtalarını kök boğazına yakın kabuk altlarına ya da aşı gözlerine bırakmaktadırlar. Temmuz ayı en çok yumurta bırakılan dönemdir. Yaprak, yaprak sapı ve taze sürgünlerde zarar oluşturmaktadırlar.
Yumurtaları nedeniyle aşı gözleri de zedelenmektedir. Larvalar ağaç kökleri ile beslenmektedir. Zararlının döl sayısı iki yılda 1’dir.
ANTEP FISTIĞI KABUKLU BİTİ
Kışın yumurtasız ergindir. Bitkinin öz suyu ile beslenen zararlı yaprak, sürgün ve meyvelere yerleşmektedir. Bu nedene meyve boyu kısalır, sürgünler deforme olur.
ANTEP FISTIĞI SİYAH İÇ KURDU
Kışın larva döneminde ağaç, meyve içi ya da yere dökülen meyve içerisindedir. Yumurtalarını meyve sap kısmından meyve içerisine bırakırlar. Larva meyve ile beslenmektedir. Erginler yumurta bırakma sonucu meyve dış kabuğunu kahverengi yaparar zarar oluşturmaktadır.
ANTEP FISTIĞINDA KARAZENK
Yaprak ve meylerde piknitler oluşturmaktadır. Kışın yerdeki yaprak ya da topraktadır. Enfeksiyonun en önemli faktörü sıcaklık ve yağmurdur. Buluşmalara neden olan ise yağmur, rüzgâr ve böceklerdir. Hastalık antep fıstığı yetiştirilen bütün bölgelerde görülmektedir.
ANTEP FISTIĞINDA MEYVE KARARMALARI
Uzun süre bitki dokusunda kalabilmektedir. Ağaç zayıfladığında ya da stres koşullarında da enfeksiyon yapmaktadır. İlk yağışlarla birlikte ilk enfeksiyonlar da başlamaktadır. Sadece meyvede meydana gelmektedir yapraklarda enfeksiyon görülmemektedir. Enfeksiyonlar zamanla meyve de çöküntüler meydana getirmektedir.
ANTEP FISTIĞI HASTALIKLARI İLE NASIL MÜCADELE EDİLİR?
Antep fıstığı ağacı zararlıları ve tedavisi mücadele de oldukça önemlidir. Bu nedenle uzmanlara başvurulmalı ve onların tavsiyesinde hareket etmek mücadele için her zaman en doğru yöntem olacaktır.
Akla gelen antep fıstığı böcek ilaçlama, antep fıstığı mantar hastalıkları, antep fıstığı kök hastalıkları, antep fıstığı yaprak hastalıkları, antep fıstığı kuruma hastalığı gibi soruların cevabı aşağıda verilmiştir.
KÜLTÜREL MÜCADELE
Yukarıda sözü edilen zararlılar için yapılan kültürel mücadeleler genellikle benzer yöntemlerden oluşmaktadır.
Antep fıstığı zararlılarına doğal çözüm olarak birçok yöntem vardır. Bunlar;
- Pupaların toplanarak yok edilmesi.
- Yumurta veya pupaların ezilmesi.
- Gövdelere oluklu mukavvalar sarılmalı.
- Budama dönemlerinde tuzaklar asılmalı.
- Erginler toplanıp öldürülmeli.
- Ağaçların yara yerleri aşı macunu ile kapatılmalı.
- Sürüm yapılırken ağaç gövdesine fazla yaklaşılmamalı.
- Bulaşık sürgünler kesilerek yok edilmeli.
- Sulamaya dikkat edilmelidir.
KİMYASAL MÜCADELE
Kimyasal mücadele yöntemleri hastalık veya zararlılarla mücadelede yeterli bir yöntemdir. Öncelikle;
- İlgili hastalık veya zararlıyı tanımak
- Doğru kimyasal seçimi
- Dozaj ve uygulama yöntemi/sıklığı
- Kişisel koruyucu ekipman
- Uygulama Zamanı
- İzleme ve takip
ANTEP FISTIĞI İLAÇLARI
- Antep Fıstığı Psillidi: İlk ergin parazit çıkmamış, sabit popülasyon var ise tek bir ilaçlama yapmak yeterli olacaktır.
- Antep Fıstığı Dal Güvesi: Sürgünler kesilerek kontrol edilmeli bulaşıklık var ise ilaçlama yapılmalıdır. Nisan ayı sonunda 1. ilaçlama mayıs ayı ortası 2. ilaçlama yapılmalıdır.
- Antep Fıstığı Göz Kurdu: Sürvey yapılmalı ve ağaç başına bulunan 2-3 yumurta paketi var ise bulaşık olarak değerlendirilmelidir. Tomurcuklar patlamadan 20 gün öncesine kadar ilaçlanması gerekmektedir. 1 ve2. dönem tırtıllara karşı nisan ayının başından sonuna kadar ilaçlama yapılmalıdır.
- Antep Fıstığı Meyve İç Güvesi: Meyvedeki zarar yüzdelik diliminde 3 olduğunda ilaçlanmaya başlanmalıdır. En uygun dönem meyveden yeni çıkan larva görülmesidir.
Meyvede Fidan Dip Kurtları: Mayıs ayı ve temmuz-ağustos dönemi yumurta bırakılmadan önce ergin ilaçlaması yapılmalıdır. - Antep Fıstığı Kabuklu Biti: Kışlayan erginlere karşı şubat-mart aylarında yağışsız ve hava şartlarının uygun olduğu günlerde ilaçlama yapılmalıdır. Yapılan ilaçlamada parazitlere dikkat edilmelidir.
- Antep Fıstığı Siyah İç Kurdu: Ergin çıkışına göre ilaçlama zamanı belirlenmektedir. Ergin çıkışından 1 hafta sonra ilaçlama yapılması gerekmektedir. İlacın etkinliğine göre 2. ilaçlama da yapılması gerekebilmektedir.
- Antep Fıstığında Karazenk: 1. İlaçlama zamanı ilk enfeksiyonlardan önce yapılmalıdır. 2. İlaçlama zamanı 1’de kullanılan ilacın özelliği, etkinliği ve havanın yağış durumuna dikkat edilerek yapılmalıdır.
- Antep Fıstığında Meyve Kararmaları: Birinci ilaçlama hastalığın görüldüğü yerlerde ilk enfeksiyonlardan önce, meyvelerinde dış kabuğun tam irildiği dönemde yapılmalıdır. Hastalığın gelişimi için uygun koşullar var ise ilaçlamalara devam edilmelidir.
Kimyasal mücadelede kullanılacak ilaçlar ve dozları İl/İlçe Müdürlükleri ve reçete yazma belgesi bulunan kişilerce belirlenmektedir.
Yazan: Ziraat Mühendisi Buse Girginer