Badem ağacı yetişme şartlarına göre boyu farklılık gösteren bir ağaç türüdür. Bu ağaç türünün boyu genelde 4-10 metre arasında değişim göstermektedir. Badem ağacı gövdesi genellikle dik ve dallanmış bir yapıya sahiptir. Ağaç kabuğu gri ya da kahverengi renklere sahiptir. Yaşlandıkça çatlamalar ve dikey çizgiler görülmektedir. Kabuk Fazla sert ya da fazla yumuşak değildir.
Badem ağacı tedavisi bu nedenle oldukça önemlidir. İç badem de ise içi açık renkli, düz ve tüysüzdür. Koyu yeşil ve parlak bir yaprağa sahiptir. Genelde baharda çiçek açan badem ağacının çiçekleri beyaz ya da soluk pembe renklidir. Çiçekler hoş kokuya sahiptir. Badem ağacı meyvesi iki şekilde tüketilmektedir.
Birincisi taze iken tüketilen ve halk arasında ‘’çağla’’ denilen bu meyvenin ikinci tüketim şekli ise tamamen olgunlaşmış ve yeşil kısmın sertleşerek ‘’badem’’ şeklini almasıdır. Badem ağacı ılıman iklim koşullarında iyi gelişmektedir. Boş güneş ışığına ve iyi drene edilmiş topraklara ihtiyaç duymaktadır. Kuru iklimlerde yetiştirilmesi daha uygundur. Badem ağacı meyvesinin yanı sıra ahşap ve yağ üretiminde de kullanılmaktadır.
Bu özellikler genel olarak badem ağacı tanımını yapmaktadır fakat badem ağacının farklı türleri de mevcuttur. Bu nedenle bazı özellikleri tür ve çeşitlere göre değişiklik gösterebilmektedir.
BADEM AĞACI BAKIMI
Yukarıda da söz ettiğimiz gibi badem ağacı iyi drene edilmiş topraklarda yetiştirilmesi uygun olan bir ağaç türüdür. Sıcak, ılıman iklim bitkisidir. Besin açısından zengin topraklar tercih edilmelidir. Ağacın güneşe tam erişim sağlaması gerekmektedir. Badem ağacı kuraklığa dayanıklı bir bitki türüdür ancak meyve tutumu döneminde su ihtiyacı fazladır. İyi bakılan badem ağacı ömrü 40-50 yıldır. Badem ağacı bakımı ve ilaçlanması yerel iklim ve yetiştirme koşullarına göre değişiklik gösterebilmektedir.
BADEM AĞACI HASTALIKLARI
Badem hastalıkları çeşitli etkenlere duyarlı bir ağaçtır. Badem hastalıkları belirti ve etkileri, türlerine ve bozulma faktörlerine göre değişmektedir. Badem için önemli olan bazı badem ağacı hastalıkları arasında önemli olanlar; badem antraknoz hastalığı, badem monilya hastalığı oldukça dikkat edilmesi gereken hastalıklardır.
Bu önemli hastalıklar dışında badem ağaçlarında; badem fidanı hastalıkları, badem virüs hastalıkları, badem fungal hastalıkları, badem ağacı kök hastalıkları, badem meyve hastalıkları, badem yaprak hastalıkları, badem ağacı yaprak hastalıkları da yer almaktadır.
BADEM MONİLYA HASTALIĞI
Hastalık çiçeklerde, çiçek sapı, meyvelerde ve sürgünlerde görülmektedir. Hastalığın görüldüğü çiçekler kahverengileşir, dal ağaç üzerinde kurur ve mumyalaşmaktadır. İlk belirtiler meyvenin olgunlaşmaya yakın olduğu dönemde görülmektedir.
Meyvede görülen 1-2 kahverengi lekeler görülmektedir. Bu lekeler meyve etine doğru çürüklüğe döner. Meyve zamanla kurur ve mumyalaşan meyve dalda asılı kalmaktadır.
BADEM ANTRAKNOZ HASTALIĞI
İnokulum kaynağı tohum ya da topraktır. Yüksek sıcaklıklarda ve nemin uygun olduğu koşullarda hastalık kendini göstermektedir. Yaprakta koyu renkli halka şeklinde lekeler görülmektedir.
Bu lekeler zamanla büyür ve yaprağın buruşarak kurumasına yol açmaktadır. Zamanla bitki ölür. Yaprak sapları üzerinde uzun koyu renkli lekeler görülmektedir.
KLOK (Taphrina deformans)
Hastalık yaprak ve genç sürgünlerde görülmektedir. Çok nadir de olsa çiçek ve meyvelerde de bozulmalara neden olmaktadır. İlkbaharda görülen bu hastalık iklim şartlarına göre yaz ayı ortasına kadar sürebilmektedir.
Genç yapraklarda sarı-beyaz renk değişimleri, büzülme ya da kıvrılmalar görülmektedir. Hastalık badem ağacı yaprak kuruması nedeniyle yapraklar büyüyemez ve ağaç üzerinde kurumaktadırlar. Taze sürgünlerde kalınlaşma, eğrileşme, gelişimde yavaşlama görülmektedir.
YAPRAK DELEN (Corneum beijerincinkii)
Hastalık belirtisi yaprak, meyveler, tomurcuk ve genç dallarda meydana gelmektedir. Yaprakta görülen belirti minik noktacıklar şeklinde meydana gelmektedir.
Bu lekeli kısımlar zamanla koyu renk alarak dökülmeye başlar ve yapraklarda delikler meydana gelmektedir. Meyve de meydana gelen bu lekeler zamanla birleşebilmektedirler.
ET LEKE HASTALIĞI (Polystigma ochraceum)
Adını meydana getirdiği belirtiden almaktadır. Hastalık yapraklarda et rengi lekelerin oluşmasına neden olmaktadır. Oluşan bu lekeler yaprak ile kıyaslandığında yaprağa göre daha kalın ve kabarıktır. Hastalığın yoğun olduğu yapraklarda dökülmeler görülmektedir.
KAHVERENGİ ÇİÇEK YANIKLIĞI
Hastalık birçok badem çeşidinde görülmektedir. Hastalık bir mantar hastalığıdır. İlk görüldüğü zamanlar çiçek açma döneminden sonradır. Bu hastalık dökülmelere sebep olmaktadır.
BADEM AĞACI ZARARLILARI
Badem ağaçları çeşitli zararlı organizmaların saldırısına maruz kalabilmektedirler. Badem zararlıları bölgedeki iklim koşullarına göre değişkenlik gösterebilmektedir. Badem zararlı böcekleri arasında badem ağacı yaprak biti, badem ağacı iç kurdu yer almaktadır.
BADEM AKARI
Yaprakların özsuyunu emer ve toksik madde salgılayarak zarar meydana getirmektedir. Zarar gören yapraklar gri renkli olmaktadır.
Çiçeklerde de zarar yapan akarlar tomurcuklara da saldırarak meyve tutumunu engellemektedir.
YEŞİL ŞEFTALİ YAPRAK BİTİ (Myzus persicae)
Yapraklarda koloni halinde yaşayan yaprak bitleri kışın dal ve sürgülerde yumurta dönemindedir. Taze sürgün, taze yaprak ve yaprak saplarında beslenmektedirler.
Bunun sonucunda sürgünlerde kısalma, yapraklarda kıvrılmalar meydana gelmektedir. Zararlı popülasyonu artması sonucu meyvede şekil bozuklukları görülmektedir.
BADEM İÇ KURDU
Larva badem tohumu ile beslenmektedir. Tohumu kemirmesi sonucu meyvede renk değişimi meydana gelir.
Beslenmenin ilerlemesi sonucu badem iç kısmı tamamen yok olmaktadır. Ortada sadece meyve kabuğu kalmaktadır.
YAPRAK BÜKEN
Yumurtadan yeni çıkan larva taze sürgün ucu, gözleri ve çiçeklerin organlarını yiyerek zarar oluşturmaktadır.
Yaprakları ağları ile birbirine bağlamaktadırlar. Tek bir yaprağı orta damar sırasınca sarmaktadırlar.
BADEM HASTALIK VE ZARARLILARI İLE MÜCADELE YÖNTEMLERİ
Zararlı ve hastalık kontrolü için düzenli gözlem yapmak doğru mücadele yöntemi için karar verme açısından oldukça önemli bir husustur.
Badem ağacı tedavisi kullanılan badem ağacı ilaçları ile doğru badem ağacı ilaçlama zamanı ve şekillerde mümkündür.
KÜLTÜREL MÜCADELE
- Bahçelerde uygun bitki dikimi yapılmalı ve ağaçların havadar olmasından emin olunmalıdır.
- Hastalıkla bulaşıklı yaprak, meyve ve sürgünleri hızlı bir şekilde toplayıp imha etmek gerekmektedir.
- Sulama ve toprak drenajına dikkat edilmelidir.
- Doğal düşmanlardan faydalanmak oldukça önemlidir.
- Temiz tohum kullanılmasına dikkat edilmeli.
- Münavebe uygulamalarına özen gösterilmelidir.
KİMYASAL MÜCADELE
Mantar hastalıkları ve bazı böcekleri baskılamak için kullanılan kimyasallar bulunmaktadır. Kullanılacak olan kimyasalın etki göstermesi için mutlaka doğru dozda ve zamanda kullanılmalıdır.
Periyodik olan kimyasallarda zamanlamaya dikkat edilmeli ve zaman aşımına uğramasına dikkat edilmelidir. Tohum ilaçlaması da etkili olan bir kimyasal yöntemdir.
BADEM AĞACI İLAÇLARI
Yukarıda sözü ettiğimiz badem hastalıkları ve zararlıları için badem ağacı ilaçları kullanılmaktadır. Kullanılan badem ağacı ilacı hangi hastalık ya da hangi zararlı için kullanıldığına dikkat edilmesi gerekmektedir.
Kullanılan fungusitler hastalıklar için, kullanılan insektisitler ise zararlı olan böcekler için önerilmektedir. Badem ağacına atılan ilaçlar:
Fungusit kullanılan hastalıklar;
- Badem Monilya Hastalığı
- Badem Antraknoz Hastalığı
- Klok (Taphrina Deformans)
- Yaprak Delen (Corneum Beijerincinckii)
- Et Leke Hastalığı (Polystigma Ochraceum)
- Kahverengi Çiçek Yanıklığı
İnsektisit kullanılan zararlılar; badem ağacı yaprak biti ilacı ve badem ağacı iç kurdu ilacı kullanılmaktadır.
Akarisit kullanılan zararlı; Badem Akarı.
Badem ağacı hastalıkları ve mücadelesi, badem zararlıları ve ilaçları hakkında bakanlık tarafından ruhsatlı olan kimyasalların tercihi doğru bir karar olacaktır. Aynı zaman da badem ağacı bakımı da mücadeleyi desteklemektedir.
Mücadele de oldukça titizce davranılmalı ve en ince detayına kadar kontrol edilmelidir. Badem ağacının ilgi isteyen bir ağaç türü olduğunu da anlamaktayız. Besin değeri bakımından da oldukça zengin olan badem ağacı her kesimin dikkatini çekmeyi başarmıştır.
Badem hastalıkları ve zararlıları hakkında daha ayrıntılı bilgilere “Badem Hastalık ve Zararlıları İle Mücadele Yöntemleri” adlı rehberimizden ulaşabilirsiniz.
Yazan: Ziraat Mühendisi Buse Girginer
