Elma, yayılma alanı dünya üzerinde oldukça geniş olan bir türdür. Ilıman iklim meyve türleri arasında en çok tüketilenlerden biridir. Elma güzel bir tadının olması yanı sıra yüksek antioksidan ve vitamin zenginliği açısından da tüketiciler tarafından büyük oranda talep görmektedir. Dünyadaki meyve üretiminin yaklaşık %12’sini elma oluşturur. Meyve üretiminde Türkiye dünya sırlamasında ilk beş ülke arasında yer almaktadır.
Elma yetiştiriciliğinde en önemli sorunların başında bitki koruma problemleri gelir. Elma ağacı hastalıkları ve elma ağacı zararlıları verimliliği etkilemektedir. Elma hastalık ve zararlıları ile mücadele edildiği takdirde meyve verim oranı artacaktır. Elma ağacı ve özelliklerine devamında elma ağacı hastalık ve zararlılarına yer vereceğimiz yazımızda elma hastalıklarıyla zirai mücadele konusuna da değineceğiz.
ELMA AĞACI NEDİR?
Elma ağacı (Malus Pumila) Gülgiller (Rosaceae) familyasına ait mevsime bağlı olarak yapraklarını döken bir bitkidir. 7000’ den fazla bilinen çeşidi bulunmaktadır. Soğuk-ılıman iklim bitkisidir. Ülkemizde Güney Doğu Anadolu ve Akdeniz de 800 metre ve daha yüksek yerlerinde, Ege Bölgesi’nde 500 metre ve daha yüksek yerlerde yetiştirilmesi uygundur.
Elma ağacı özellikleri: Ortalama bir elma ağacının yüksekliği 5 metredir. Meyveler 2 yaşın üzerindeki sürgünlerde yaz sonu veya sonbaharda olgunlaşır. 3 ila 6 yaşından itibaren 35 ila 50 yaşına kadar meyve verebilir. Yüksek sıcaklıktan hoşlanmaz. 40°C’nin üzerindeki sıcaklıklarda büyüme durur ve bitki zarar görmeye başlar.
Genellikle elma ağacı için yeterli humus bulunduran, yeteri kadar nem içeren; kumlu tınlı, tınlı kumlu ve tınlı topraklar uygundur. Çok kireçli, taban suyu yüksek, toprak kalınlığı az, tuz problemi olan topraklarda bahçe tesis edilmemelidir. Elma ağacı nedir elma ağacı için gerekli toprak özellikleri ve sıcaklıklar nelerdir kısaca bahsettik. Yine de elma bahçesi kurmadan önce toprak analizi yaptırmanız toprağınızı daha iyi tanımanıza yardımcı olacaktır.
ELMA AĞACI TÜRLERİ NELERDİR?
Elma ağacı türleri nelerdir, elma fidanı üretilirken iki farklı anaç kullanılır. Bunlar çöğür anaçları ve klonal anaçlarıdır. Çöğür anaçları tohumdan elde edilen anaçlara denir. Yüksek boylu ağaçlar meydana getirirken uzun gençlik kısırlığı dönemi gösterirler. Klonal anaçlar vejetatif olarak üretilirler. Vejetatif anaçların hastalık ve zararlılara karşı dayanma durumları ve gelişme kuvvetlerinin önceden bilinmesi büyük bir avantajdır.
Bu anaçlar içerisinden dünyada ve ülkemizde en çok kullanılanlar M9 ve MM106 olanıdır. MM106 anacı bodur ağaçlar oluşturur iki veya üçüncü yıllarda büyük ölçüde meyveye yatarlar. Kuvvetli gelişen çeşitler için uygundur. Anaç seçimi yapılırken bulunan bölgeye ekolojik anlamda uygun olan anaç seçilmelidir.
Tüm dünyadaki elma türlerinin sayısı 6.500’ ü aşmaktadır. Bu sayı Türkiye’ de 460’ı bulmaktadır. Türkiye’de Starkspur Golden Delicious, Amasya elması ve Starkrimson Delicious geniş ölçüde yetiştirilmektedir.
ELMA AĞACI BAKIMI NASIL OLMALIDIR?
Elma ağacı bakımı ile ilgili olarak elma ağacı bakımı nasıl olmalıdır? Toprak işleme açısından derin bir toprak işleme yapılmamalıdır. Elma ağacının kökleri yüzeye yakın olduğu için kök sistemini parçalamayacak şekilde toprak işleme yapılması uygundur.
Sulama konusunda da bahar ayları kurak geçen yerlerde sulamaya erken başlanması meyve tutumunu ve kalitesini artırır. Kurak bölgelerde 10 günde bir sulama yapmak gerekir. Nemli bölgelerde ise bu süre 15-20 gün hatta ayda bir kereye kadar çıkabilir.
Elma ağaçlarına verilecek gübre miktarı toprak özellikleri, ağacın yaşı gibi bazı durumlara bağlıdır. Toprak ve yaprak analizleri sonucuna göre bir program oluşturmak daha iyi olur. Genel olarak azot, fosfor ve potasyum içeren bir gübre meyve kalitesinin iyileşmesine, ağacın büyümesine, mahsulün artmasına ve çiçek gözlerinin oluşumuna yardımcı olur.
ELMA AĞACI HASTALIKLARI NELERDİR?
Elma ağacını etkileyen bazı elma hastalıkları vardır. Bu elma ağacı hastalıkları önlem alınmaz ise ciddi verim kayıplarına sebep olabilmektedir. Peki bu elma ağacı hastalıkları nelerdir? bunlara bir bakalım.
ELMA KARA LEKESİ
Venturia inaequalis adlı mantarın sebep olduğu elmada mantar hastalığı diyebiliriz. Hastalık sürgün, yaprak ve meyvelerde görülür. Elma kara lekesi, ağacın yapraklarındaki görünümü başta yağlı görünüştedir. Giderek önce zeytin yeşili rengine sonra kahverengi hale dönüşür. Zaman içerisinde lekeli kısımdaki doku ölür. Meyvedeki lekelerde yeşilimtırak renkten zamanla kahverengiye dönüşür. Lekeler zamanla birleşip büyüyerek meyvenin gelişimini durdurur.
Sürgünde ise lekeler yuvarlak veya oval kabarcıklar halindedir. Bu kabarcıklar birleşerek sıraca veya uyuz adındaki yaraları oluşturur.
ELMA KÜLLEMESİ
Prodosphaera Ieucotricha isimli mantar çeşidinin sebep olduğu bir elma ağacı mantar hastalığı olarak bahsedebiliriz. Yapraklarda, çiçeklerde ve sürgünlerde beyaz unsu görünüşte tabaka halinde görülür ve koklandığı zaman balık kokusu gibi bir koku alınmaktadır. Hastalıklı olan sürgünlerin boyu normal gelişen sürgünlere göre daha kısadır.
Elma küllemesi yapraklarda bazen alt kısımlarda bazense üst kısımlarda unsu beyaz bir leke halinde görülür. Hasta yapraklar fazla gelişemez, kıvrılır ve renkleri zaman içerisinde kahverengiye döner. Elma küllemesi hastalığı büyük oranda genç yapraklarda görülür. Çiçeklere hastalık bulaşmışsa normal bir gelişim gerçekleşemez. Çoğu zaman kuruyarak dökülürler. Meyvede elma küllemesi hastalığı pek karşılaşılan bir durum değildir.
ATEŞ YANIKLIĞI
Erwinia amylovora ateş yanıklığı hastalığına sebep olan bakteridir. Bitkiye doğal açıklıklardan, yaralardan giriş yapar. İlk belirtiler çiçeklerde ve çiçek demetlerinde görülmeye başlar. Hastalıklı çiçekler solar. Hastalıklı çiçekler, taze sürgünler, dallar ve gövde hastalandığında kırmızımsı kahverengi bir renk alır.
Elma ağacı hastalıkları konusunda biraz bilgi sahibi olduk. Elma hastalıkları ve mücadelesi konusuna elma hastalıklarıyla zirai mücadele kısmında değineceğiz.
ELMA AĞACI ZARARLILARI NELERDİR?
Elma ağacını etkileyen çeşitli zararlılar bulunmaktadır. Elma ağacının çeşitli aksamlarını etkileyebilen zararlılar önüne geçilmez ise verimin düşmesine sebep olabilmektedir. Elma ağacı zararlıları nelerdir ve elma ağacı zararlıları nelere sebep olur bunlara bakalım.
ELMA AĞ KURDU
Elma ağ kurdu larvaları elma ağacının yapraklarını yiyerek elma ağacına zarar verirler. Larvalar mart sonu nisan başı çıkarak yaprağın iki epidermisinin arasına girerler ve burada beslenirler. Larvalar yaprakları ağlarla birlikte sararak yaprağın damarları hariç tüm kısımları yerler. Ağaçların meyve vermesini olumsuz etkiledikleri gibi sonraki yıl içinde meyve gözlerinin oluşmasına engel olmaktadırlar. Elma ağ kurdu dişi kelebekleri yumurtalarını ağaçların dallarına paketler halinde bırakırlar. Yılda bir döl verirler.
ELMA GÖZ KURDU
Elma göz kurdu larvaları çiçeklerin erkek ve dişi organını yerler ve çiçeğin açmadan kahverengileşerek kurumasına sebep olurlar. Elma göz kurdunun erginleri taze yaprak ve sürgünlerle de beslenmektedirler. Elma göz kurdu yumurtaları beyaz ve oval şekildedir. Bazı yıllarda elma bahçelerinde önemli bir sorun haline gelmektedir.
ELMA İÇ KURDU
Elma iç kurdu larvası meyveyi delerek galeri açar ve meyvenin etli kısımlarını yer. Larvanın ergini gri renklidir. Ergin elma iç kurdu yumurta bırakabilmek için alacakaranlık sıcağının iki gün üst üste 15°C’nin üzerinde olması gerekir. Meyvenin etli olan kısmını ve çekirdek kısmını yerken pislikler bırakan bu canlı pek çok açıdan elma ağacına zarar vermektedir. Kitlesel tuzaklama yöntemi ve çiftleşmeyi engelleme elma iç kurdu ile mücadele yöntemleri arasındadır.
YAPRAK BÜKENLER
Yaprak bükenler yumurtaları önce su yeşili veya cam renginde olup sonrasında ağaç kabuğu rengi almaktadırlar. Paket halinde bırakılırlar. Larvalar çiçeklerin dişi ve erkek organlarını, yeni sürgünlerin ucunu yiyerek ağaca zarar verirler. İpeksi ağlarla birbirlerine bağladıkları yaprakları çiçek demeti gibi toplarlar ve yaprağın orta damarı boyunca sararlar.
YAPRAK BİTLERİ
Adı üzerinde yaprak bitleri yapraklarla beslenirler ve yaprakların gelişmesini engellerler. Ayrıca tatlımsı maddeler salgılarlar ve saprofit mantar oluşmasına sebep olurlar. Meyvelerin küçük kalmasına ve deforme olmasına sebep olmaktadırlar. Elma kırmızı gal biti, gri yaprak biti ve yeşil yaprak bitleri olmak üzere üç çeşit yaprak bitiyle mücadele edilmektedir.
İKİ NOKTALI AKAR
İki noktalı akar yani kırmızı örümcekler çıplak gözle görülemeyecek kadar küçük elma zararlıları diyebiliriz. Kırmızı örümcekler kahverengimsi yeşil veya yeşilimsi sarı renktedir. Elma ağacı zararlıları olarak yaprakların öz suyunu emerek sırasıyla beyaz, sarı ve kahverengi lekelere sebep olurlar ve bu lekelerin sonucunda yaprak kuruyarak dökülür. Ürün kaybına neden olurlar.
SAN JOSE KABUKLU BİTİ
Dişileri kanatsız erkekleri kanatlıdır. Elma ağacı gövde, dal, meyve, yaprak, sürgün ve tomurcuklarındaki öz suyu emerek zarar verir. Emme esnasında bitkiye toksik maddeler salgılar ve bu maddeler sonucuna özellikle genç ve orta yaştaki ağaçların 2-3 yıl içerisinde kurumasına yol açabilir. San jose kabuklu biti bulunan daldan boylu boyunca bir kesit çıkarıldığında kan kırmızı renginde emme izleri görülmektedir. Bu zararlının tanınması için önemli bir özelliktir.
ELMA ZARARLILARI VE HASTALIKLARI İLE NASIL MÜCADELE EDİLİR?
Yazımızda elma hastalık ve zararlıları üzerinde durduk. Peki elma zararlıları ve hastalıkları ile nasıl mücadele edilir? tüm bu hastalık ve zararlıları nasıl önleyebiliriz bunlara bakalım. Elma hastalıklarıyla zirai mücadele konusunu kültürel önlemler, entegre mücadele yöntemleri ve kimyasal mücadele yöntemleri olarak başlıklandırabiliriz.
KÜLTÜREL ÖNLEMLER
Elma hastalık ve zararlıları bazı kültürel önlemler alınarak önlenebilir. Elma ağacının bakımını aksatmayarak, doğru sulama ve doğru gübreleme yapılarak elma ilaçları kullanmadan birçok hastalık ve zararlı engellenebilir.
- Fide, fidan, tohum alırken Bitki Pasaportu ve sertifika etiketi kontrolü: fidan,fide ve tohum satın alırken hastalık ve zararlılardan arınmış olduğunu belgeleyen Bitki Pasaportu ve
- Sertifika etiketi taşımasına dikkat edilmeli.
- Dayanıklı elma çeşitleri kullanmaya dikkat edilmesi: Pestisit kullanmamanın en kolay yolu hastalıklara dayanıklı elma çeşitleri seçmektir.
- Gübrelemeye dikkat edilmesi: Aşırı ve yanlış gübreleme hastalık ve zararlı riskini artırır.
- Budama yapılması: Yılda bir kere budamanın yapılması gelişmeyi teşvik eder. Zararlıları ve hatalıkları ağaçtan uzak tutar.
- Sulamaya dikkat edilmesi: Kurak dönemlerde özellikle dikimden sonra iki yıl sulamaya dikkat edilmesi gerekir.
- Mevsimsel bakımların yapılması: İlkbahar aylarında yaprak bitleri ve elma güvesine karşı elma ağaçlarınızı kontrol etmelisiniz.
KİMYASAL MÜCADELE YÖNTEMLERİ
Hastalık ve zararlıların kontrol altına alınmasında kimyasallar kullanılabilir. Bu yöntemler insan ve çevre sağlığına zarar verme olasılığı olan yöntemlerdir. Bu nedenle kimyasal mücadele yöntemleri kullanılırken dikkat edilmelidir.
ELMA AĞACI İLAÇLARI
Elma ağacı ve ilaçları, elma hastalık ve zararlıları ile mücadele için kullanılan pestisitlerdir. Elma ağacı ilaçları, elma ağaçlarına böcek ve mantarların zarar vermesini önler.
İlaçlar bitkileri korumak ve bitkisel verimi artırmak amacıyla kullanılır. Fakat her şeyde olduğu gibi bunda da bilinçsiz ve aşırı kullanım çevreye ve insanlara büyük oranda zarar verir. Bu nedenle ilaç etiketlerine dikkat etmeli ve konunun uzmanlarından edindiğiniz bilgilere uymalısınız.
- Fungisitler (Mantar İlacı): Elma kara lekesi, elma küllemesi, ateş yanıklığı için kullanılabilir.
- İnsektisitler (Böcek İlacı): Elma iç kurdu, elma ağ kurdu, elma göz kurdu, yaprak bükenler, yaprak bitleri, san jose kabuklu biti, elma ağacı gövde hastalıkları yani elma gövde kurdu için kullanılabilir.
- Akarisitler (Örümcek İlacı): İki noktalı akar için kullanılabilir.
Elma hastalıkları ve ilaçları nelerdir bunlardan bahsettik. İlaç kullanımı öncesi hastalık ve zararlıların doğru tespit edilmesi ve doğru ilaçların kullanılması çok önemlidir.
ENTEGRE MÜCADELE YÖNTEMLERİ
Entegre mücadele yöntemleri, hastalık ve zararlıların çevre ilişkilerini de dikkate alarak bütün mücadele yöntemlerini birbirleriyle uyum içerisinde kullanmaktır. Entegre mücadele yöntemleri sadece bir mücadele yöntemine yoğunlaşmaz. Sorunları ayrı ayrı da ele almaz. Entegre mücadele yöntemi, tüm mücadele yöntemleri birbirini tamamlayacak şekilde planlanır.
Entegre mücadele yöntemi, doğal düşmanların korunması ve bunların artırılmasına yönelik çalışır. Zorunda kalmadıkça kimyasal yöntemlere başvurmaz. Fakat yine de kimyasal mücadele zorunlu ise çevre dostu ve etkili en düşük dozda uygulanır.
Elma hastalıkları ve zararlıları ile zirai mücadele yöntemleri konusuna açıklık getirdiğimiz yazımızda birçok konuya değindik. Elma ağacı hastalık ve zararlıları, verimi ve kaliteyi düşürmekte, bitkiye de büyük oranda zarar vermektedir. Gerekli önlemleri almalı, ilaçlama gerektiren durumlarda da çevreye ve insanlara en az zarar verecek, bitki için en faydalı olacak yöntemi seçmelisiniz.
Ayrıca, bitki zararlılarıyla mücadele yöntemleri hakkında daha detaylı bilgi almak için sitemizde yer alan “Bitki Zararlıları ile Genel Mücadele Yöntemleri” adlı rehberimize göz atabilirsiniz.
Yazan: Ziraat Mühendisi Aslı Nur Kasa