Bağ ülkemiz için oldukça önemlidir. Ülkemiz için oldukça önemli olan üzüm yetiştiriciliğinde bağ hastalıkları ile mücadele ve bağ zararlıları ile mücadele etmeye dikkat etmek gerekmektedir. Bağ hastalıkları ve ilaçları mücadele için zamanlama isteyen bir husustur.
BAĞ BAKIMI
Bağ bakımı ürün tüketiminden ve zararlılardan korunmayı sağlamak için yapılan işlemlerdir. Bağ bakımı doğru zamanda ve uygun şekilde yapılmalıdır. Uygun zamanda yapılan bağ bakımında üzüm çürümesi nedenleri ile karşı karşıya kalınmaz.
Bağ bakımı dikkat ve zamanın bir arada kullanıldığı en güzel örnektir. Entegre olmak oldukça önemlidir. Her mevsimde farklı işlemler yapmak ve bağın özelliklerine göre hareket etmek, sağlıklı ve verimli bir bağcılık uygulaması için oldukça önemlidir. Asma hastalıkları ve ilaçları hakkında da bilgi verilmiştir.
ÜZÜM YETİŞTİRME KOŞULLARI NELERDİR?
Üzüm yetiştirme için uygun koşullar, üzümün sağlıklı bakımı ve verimli bir şekilde meyve vermesini sağlamak için yapılan birkaç yöntemdir. Üzüm yetiştirmek için önemli koşullar;
- İklim: Üzüm, ılıman iklimleri tercih etmektedir. Sıcak yazlar ve ılıman kışlar verimli bir üzüm için oldukça idealdir.
- Güneş ışığı: Üzüm, güneş ışığına ihtiyaç duymaktadır. İyi bir verim için iyi havalandırma ve ideal güneş ışığına ihtiyaç duymaktadır.
- Toprak: İyi drene edilen, verimli ve organik madde açısından zengin toprakları tercih etmektedir.
- Sulama: Üzüm bağları düzenli olarak sulanmalıdır. Özellikle kurak dönemler, depolama suları karşılaması önemlidir. Bağları sulamak ürün kalitesine doğrudan etki yapmaktadır. Toprağın nem ölçülerini izlemek ve sulama miktarını belirlemek önemlidir. Meyve oluşum döneminde suya olan ihtiyaç artmaktadır.
- Rüzgâr: Hafif rüzgarlar üzüm yetiştirmek için idealdir.
- Hastalık ve zararlı kontrolü: Bağcılar, bağları düzenli olarak izlemeli, hastalık ve zararlılarla mücadele için uygun önlemler almalıdır. Erken tespit ve etkili mücadele yöntemlerini kullanmak hastalık ve zararlılarla mücadelede oldukça önemlidir.
- Destek sistemleri: Bağların dik ve sağlam olması için uygun destek sistemlerinin kullanılması gerekmektedir. Bunlar, salkım ve havalandırmanın güneş ışığından maksimum seviyede faydalanmasını sağlar.
- Budama: Bağ bakımının en önemli adımlarından biri budamadır. Ağaçların fazla sürgün ve kuşatmasından kurtulmasını sağlar. Kışın yapılacak ana budama ve tipi yapılacak yeşil budama olmak üzere 2 farklı budama türü vardır. Ana budama ağacın temel yapılarını oluştururken yeşil budama meyve korumasını kullanır ve ağaçların daha iyi şekilde saklanmasını sağlar. Ana budamanın uzman kişilere yaptırılması daha doğrudur. Asmaya su yürümeden önce budama işlemi bitmiş olmalıdır.
- Gübreleme: Doğru gübreleme, üzüm bağlarının sağlıklı yaşam ve tüketimini arttırır. Toprağın analiz edilmesi, ihtiyaç duyulan gıda ürünlerinin belirlenmesi ve buna uygun gübrelerin kullanılması gereklidir. Gübrelerin toprağa verildiği an ile bitkilerin verilen bu gübreden faydalandığı an ile arasında belirli bir süre vardır.
BAĞ KAÇ GÜNDE BİR SULANIR?
Asma yetiştirilen yerlerde yıllık yağış 500-600 mm ise sulama yapılmadan asma yetiştirmek mümkündür. Yıllık yağış miktarı 300 mm alında ise sulama yapmak zorunludur. Bağlarda iklim, tür, toprak ve kültürel işlemlere göre değişiklik gösterse bile bağın yıllık su ihtiyacı 300-1400 mm arasındadır.
Özetleyecek olursak yazın sık sulanmalı çünkü buharlaşma fazladır, Yağmurlu zamanlarda sulama az iken kurak dönemlerde fazla olmalıdır, yeni dikilen asmalar sık sık sulanmalıdır bunun sebebi ise köklerin uyum sağlamasıdır.
Hepsini toparlayacak olursak bağlar haftada bir kez ya da 10-15 günde bir sulama yeterlidir. Ancak bu bir kural değildir. Değişen faktörler sulama sıklığını da değiştirmektedir.
ÜZÜM BAĞI NE ZAMAN SÜRÜLÜR?
Bağ için sürme iki farklı dönemlerde yapılmaktadır. İlkbahar sürümü; kışın ardında şubat-nisan aylarındadır. İlkbahar sürümü toprakların havalandırılması, bitki kalıntılarının ortan kaldırılması ve bağın bakıma hazırlanması için yapılmaktadır.
Sonbahar sürümü; eylül-ekimde yapılmaktadır. Hasattan sonra yapılan sürme işlemi yetiştirme döneminden dinlenme dönemine girmeden önce yapılmaktadır.
Bu yapılan iki ana sürme dışında ara sürmelerde mevcuttur. Bu ara sürmeler; budama dönemleri, gübreleme, yabacı ot temizliği ve sulama periyoduna göre toprak düzenleme zamanlarıdır. Bu sürmeler bağ hastalıkları ile mücadele ya da bağ zararlıları ile mücadele açısından önemlidir.
BAĞ HASTALIKLARI NELERDİR?
Üzüm bağlarını etkileyecek çeşitli hastalıklar vardır. Bu hastalıklar bağcılık sektöründe ciddi sorunlar teşkil edebilir ve verim kayıplarına neden olmaktadır. Bağ hastalıkları ve ilaçları;
BAĞ ANTRAKNOZU HASTALIĞI (Elsinoe ampelina)
Bağ antraknozu hastalığı asmanın bütün yeşil aksamlarında görülmektedir. En çok taze sürgünlerde hastalık yaptığı görülmektedir. Yapraklarda ortası gri haleleri kahverengi belirtiler görülür. Mevsim sonunda oluşan bu lekelerin orta kısmı delik şeklinde kalır.
Sürgünlerde kahverengi lekeler meydana gelmektedir. Tanelerde oluşan belirtiler ise ortası gri yanları ise kırmızı-kahve halelerle çevrilidir. Tanedeki lekelere ‘’Kuşgözü’’ denilmektedir. Hastalığın tanımındaki en önemli belirti budur. Bağ antraknozu sadece asmaya özgü bir hastalıktır.
BAĞ KÜLLEMESİ (Uncinula necator)
Bağ küllemesi asmanın bütün yeşil aksamlarında görülmektedir. Asmanın yeşil aksamlarında beyaz pudraya benzer bir görüntü ortaya çıkmaktadır. Sürgünler yeşil renkli iken bağ küllemesi olan sürgünler siyah renklidir.
Hastalıklı tanelerde büyüme olmaz ve tanelerde çatlamalar görülmektedir. Asmada üzüm çürümesi meydana gelmektedir. Asmada külleme mücadelesi oldukça dikkat isteyen ir husustur ve erken teşhis çok önemlidir.
BAĞ MİLDİYÖSÜ (Plasmopara viticola)
Bağ mildiyösü asmanın bütün yeşil aksamında görülmektedir. Yapraklarda üst kısımda sarı renkli yağ lekeleri görülmeye başlanır.
Yapraklarda alt ısımda ise beyaz mantar tabakası oluşur. Lekeler büyümeye başladıkça ortası kızarır ve dökülür. Bağ mildiyösünün şiddetli olduğu sürgünlerde kurumalar meydana gelmektedir. Olgun tanelerin hastalığa olan duyarlılığı daha azdır.
KURŞUNİ KÜF HASTALIĞI (Botrytis cinerea)
Kurşuni küf hastalığı bağlarda bütün yeşil aksamda görülmektedir. Etmen en çok salkım ve danede zarar yapmaktadır. Danede kızıl-pembe renkli görülmektedir.
Daneye parmak ile bastırıldığında hastalıklı kısım kolayca ayrılmaktadır. İlerleyen zamanda dane ve salkım gri küf ile kaplanmaktadır. Kurşuni küf hastalığı üzüm çürümesi nedenleri arasındadır.
KAV (ESCA) HASTALIĞI (Stereum hirsutum, Phellinus igniarius)
Kav hastalığının ilk belirtileri gözlerde uyanmada gecikme ve gelişmesinde gerileme olarak görülmektedir. Kav hastalığı asmanın bir dalında başlayarak diğer dallara da yayılmaktadır. Yapraklar zamanla yeşilden sarıya döner.
Genç yapraklar şeffaflaşır ve kuruyarak dalında asılı kalır. Asma yaprak hastalıkları arasındadır. Salkım kendini silkmeye başlar. Hastalık daha çok yaşlı asmalarda görülmektedir.
KÖK URU HASTALIĞI (Agrobacterium vitis)
Uzun yıllar canlı kalabilmektedir. Kök uru hastalığı dallarda ya da toprağa yakın omcalarda görülür. Köklerde genelde ur oluşturmaz.
Urlu bitkiler genellikle sürgünlerinde zayıflama e kuruma göstermektedir. Dondan dolayı çatlamalar meydana gelebilir ve halk arasında ‘’sıraca’’ veya ‘’uyuz’’ denilmektedir.
ÖLÜ KOL HASTALIĞI (Phomopsis viticola)
Asmada bütün yeşil aksamda görülmektedir. En çok hastalık yaptığı yer sürgünlerdir. Sürgünlerin dibinden lekeler ve çatlamalar üçüncü ya da beşinci göze kadar görülmektedir. Ölü kol hastalığı olan yapraklar sararır, buruşur, küçük kalır ya da yanları yırtılmaktadır.
Hastalanmış dane ya da salkım saplarında lekeler meydana gelmektedir. Sürgünler boydan boya çatlar ve sonbaharda beyazlaşır. Halk arasındaki diğer adı ise ‘’ Sürgün kuruması’’ olarak bilinmektedir.
ASMA GÖVDE ÇUKURLAŞMASI VİRÜS HASTALIĞI
Hastalık etmeni bir virüstür. Dışardan birçok etmen ile taşınmaktadır. Bunlar arasında üretim materyalleri, nematodlar yer almaktadır.
Asma gövde çukurlaşması virüs hastalığı bitkide gelişimi yavaşlatır, gözler geç uyanır ve sürgünlerde zayıflama görülmektedir. Asma da gövdenin kabuk altında uzunca çukurlar görülmektedir.
ASMA YAPRAK KIVIRCIKLIĞI VİRÜS HASTALIĞI
Hastalık etmeni asma A virüsüdür. Asma yaprak kıvırcıklığı virüs hastalığı unlu bitler ile taşınır, aşı kalemi ve bulaşık anaçlarla yayılmaktadır.
Asmada bodurluk meydana gelmektedir. Yapraklar içe kıvrılır ve yaprak ayası kırmızı-sarı renk alır. Meyve salkımları kısa kalır ve olgunlaşma da gecikmeler görülür. Meyve şeker oranında düşüş yaşanmaktadır.
BAĞLARDA YELPAZE YAPRAKLILIK VİRÜS HASTALIĞI
Hastalığa neden olan birçok sayıda nepovirüs grubu bulunmaktadır. Yaprak damarlarında anormal şekilde dağılmalar görülmektedir. Bu da yaprağa yelpaze şeklini vermektedir.
Yapraklarda sarı-yeşil mozaikler meydana gelmektedir. Sürgünlerde boğum aralarında düzensizlikler görülmektedir. Bağlarda yelpaze yapraklık virüs hastalığı aşı noktasında kalem-anaç uyuşmazlığına benzer belirtiler de meydana getirmektedir.
BAĞ ZARARLILARI NELERDİR?
Üzüm bağlarını etkileyen çeşitli zararlılar bulunmaktadır. Bu zararlılar yapraklardan meyvelere kadar farklı bölgelerde zarar verebilir ve üzüm verimini olumsuz etkileyebilmektedir. Üzüm bağlarında yaygın olarak görülen zararlılar;
SALKIM GÜVESİ (Lobesia botrana)
Tomurcuk ve çiçek döneminde larva tomurcuğun ve çiçeğin içinde beslenmektedir. Beslendiği anda salgıladığı iplikler tomurcuk ve çiçekleri birbirine bağlamaktadır. Tomurcuk ve çiçeklerin dökülmesine neden olmaktadır.
Koruk döneminde larva tane içine girer ve orada beslenmeye başlamaktadır. Tek bir tane ile kalmayan larva bütün taneleri tek tek gezmektedir. Zarar görmüş üzümden yapılan şarapların kalitesi düşük olur olmaktadır.
BAĞDA İKİ NOKTALI KIRMIZI ÖRÜMCEK (Tetranychus urticae)
Asma yapraklarında öz suyu emerek zarar yapmaktadır. Yapraklarda emdiği yerlerde lekeler görülmeye başlar. Yaprakların sararmasına daha sonra kuruyup dökülmesine neden olmaktadır. Asmanın yıldan yıla zayıflamasına ve ürünün kalite ve veriminin düşmesine neden olmaktadır.
BAĞ MAYMUNCUKLARI VE ASMA HORTUMLUBÖCEĞİ (Otiorhynchus spp.)
Erginler ilkbaharda aşı gözleri, filizleri ve yaprakları yiyerek zarar yapmaktadır. Maymuncuk zararı uzaktan bakıldığı zaman don zararı ile karıştırılabilmektedir. Sadece yaprak damarları kalacak şekilde yapraklarla beslenmektedir. Yaprağa tipik dantel görüntüsü vermektedir.
ASMA THRİPSİ (Drepanothrips reuteri)
Genç dokulardan oluşan sürgün, yaprak, tomurcuk ve çiçeklere yumurta koyarak ve beslenerek zarar oluşturmaktadırlar. Erginler sürgün içine girerek burada zarar yapmaktadırlar.
Genç yaprakların alt yüzeyinde beslenirler ve bitki suyunu emerler. Tanelerde lekeler meydana gelir ve ürünün pazar değeri azalmaktadır.
BAĞ YAPRAKUYUZU (Eriophyes vitis)
Asmada yaprakların alt yüzeyini emerek zarar oluştururlar. Emgi yerinde gümüş rengi lekeler oluşur. Zararlı genelde yapraklarda beslenmektedir fakat çok nadir tomurcuk ya da çiçekle de beslenmektedir. Beslenme ilkbahardan sonbahara kadar devam etmektedir.
FİLOKSERA (Vireus vitifolii)
Hastalık zamanla asmalarda durgunluk, zayıflama, yapraklarda küçülmeler ve sararmalara neden olmaktadır.
Boğum aralarında kısalmalar meydana gelmektedir. Çubuklarda odunlaşma görülmediği için kışın soğuktan etkilenmektedirler. Zamanla tane seyrekleşir ve tatlanmada değişimler meydana gelmektedir.
BAĞDA UNLUBİT (Planococcus citri)
Asmanın bütün yeşil aksamında zarar yapmaktadır. Unlu bit zararlısı bitki özsuyunu emer ve asmanın zayıflaması, verimden düşmesi ve kurumasına neden olmaktadır.
Tatlımsı madde salgılayan unlu bit saprofit mantar gelişimi için oldukça uygun ortam hazırlamaktadır.
BAĞ YAPRAKPİRELERİ (Empoasca decipiens)
Yaprakların alt kısmında yaprak damarlarında emgiler oluşturarak beslenmektedirler. Bitkinin öz suyunu emerler. Yapraklarda büzgüler oluştururlar ve küçük yaprakları çanak gibi çukurlaştırırlar. Yoğunluğa bağlı olarak yapraklarda sararmalar ve kurumalar da görülmektedir.
HAZİRAN BÖCEĞİ (Polyphylla fullo)
Haziran böceği larvası asmanın köklerinde beslenmektedir. Özellikle kumsal alanlara kurulan bağlarda zarar yapmaktadırlar. Asma zarardan dolayı zamanla kurumaktadır. Genç bağlarda zarar daha fazladır.
BAĞ ÇADIRTIRTILI (Arctia villica)
Zararı asmaların göz, sürgün ve yapraklarında oluşturmaktadır. Bunlarla beslenen bağ çadır tırtılının yıldan yıla zararı da değişmektedir. Zararının değişmesindeki nedenlerden birisi ise popülasyon yoğunluğudur.
ASMA AĞUSTOSBÖCEĞİ (Klapperichicen viridissima)
Dişiler yumurtalarını taze sürgünlere bırakmaktadırlar. Nimfler asmanın kök suyunu emerek zarar yapmaktadır. Bu da asma boyunun bodur kalmasına neden olur. Zamanla asma çalılaşır ve ölür.
BAĞ GÖZKURDU (Theresimima ampelophaga)
Zararı larva ilkbaharda yapmaktadır. Gözleri yer ve ölümüne sebep olur. Zararı don zararı ile karıştırılabilmektedir. 2. döl larvalar ise yaprakların alt yüzeyinde beslenmektedirler. Gözlerde meydana gelen zarar yapraklarda meydana gelen zarardan daha önemlidir.
BAĞ ÜVEZİ (Theresimima ampelophaga)
Hem ergin hem de nimfler zarar yapmaktadırlar. Ergin ve nimfler yaprağın alt kısmında bitki öz suyu emerek beslenmektedirler. Yoğunluk fazla ise emilen yapraklar zamanla sararır ve dökülür. Yapraklarını döken salkımlar cılızlaşır.
DÜRMECE ( BAĞ PİRALİ) (Sparganothis pilleriana)
Zararı oluşturan larva gözleri kemirerek ya da delerek gelişimlerini engellemektedir. Yaprakları zarf görünümde dürerek beslenme yapmaktadırlar. Bu nedenle halk arasında ‘’Dürmece’’ denilmektedir. Çiçeklere yaptıkları zarardan dolayı salkımlarda seyrelmeler görülmektedir.
BAĞ HASTALIKLARI VE ZARARLILARIYLA NASIL MÜCADELE EDİLİR?
Bağ hastalıkları ile mücadele ve bağ zararlıları ile zararlılarıyla mücadele etmek için entegre mücadele yöntemleri kullanmak önemlidir. Entegre mücadele, zararlıların ve hastalıkların kontrol altında tutulması için kimyasal mücadele yöntemlerinin yanı sıra biyolojik, kültürel ve fiziksel mücadele yöntemlerini de içeren kapsamlı bir stratejidir.
Bağ hastalıkları ve ilaçları entegre mücadele açısından dikkat isteyen bir husustur. Unutulmamalıdır ki, entegre mücadele yöntemleri, çevre dostu ve sürdürülebilir bir bağcılık uygulaması için önemlidir. Zararlı ve hastalık kontrolü için uygun ve etkili yöntemlerin bir arada kullanılması, bitkilerin sağlığını korurken doğal dengeyi de korumaya yardımcı olur.
KÜLTÜREL MÜCADELE YÖNTEMLERİ
Dikim alanlarının seçimi: Üzüm bağlarının uygun yerlerde ve uygun topraklarda kurulması önemlidir. İyi drene edilmiş ve güneş ışığı alan alanlar tercih edilmelidir.
Uygun budama: Doğru budama teknikleri kullanarak aşırı yoğunluk ve bitki kalıntılarını azaltmak önemlidir. Bu, hastalıkların yayılmasını engelleyebilir.
Yaprak düşümü ve bitki kalıntılarının temizlenmesi: Düşmüş yapraklar ve bitki kalıntıları hastalık patojenlerinin ve zararlıların üremesi için uygun ortam oluşturabilir. Bu nedenle bağ alanları düzenli olarak temizlenmelidir.
Rotasyon ve ekim aralıkları: Aynı alanda sürekli üzüm yetiştirmek yerine, farklı bitkilerle rotasyon yapmak ve ekim aralıklarını düzenlemek hastalıkların baskınlığını azaltabilir.
KİMYASAL MÜCADELE YÖNTEMLERİ
Kimyasallar zararlıların ve hastalıkların kontrol altına alınmasında kullanılabilir. Ancak bu yöntem, çevre ve insan sağlığına zarar verme potansiyeli nedeniyle dikkatli bir şekilde kullanılmalıdır. Dozaj ve uygulama yönergeleri takip edilmelidir.
ASMA İLAÇLARI NELERDİR?
Asma hastalıkları ve ilaçları, bağ zararlıları ve ilaçları mücadele etmek için kullanılan pestisitlerdir. Bu ilaçlar, bitki hastalıklarını kontrol etmek veya zararlı böcek ve mantarların üzüm bağlarında zarar vermesini engellemek için kullanılır.
Üzüm çürümesi nedenleri sorusunu ortadan kaldırmaktadır. İlaçlar, bitkisel ürünlerin verimini artırmak ve kalitesini korumak amacıyla kullanılırken, aşırı ve yanlış kullanımı çevre ve insan sağlığı için risk oluşturabilir.
Bu nedenle, ilaçların kullanımında etiket talimatlarına ve tarım uzmanlarının önerilerine dikkat etmek gerekmektedir. Aynı zamanda da asma ilaçlama takvimi oluşturulmalıdır.
Fungisitler (Mantar İlacı): Mildiyö, asma kanseri gibi mantar hastalıklarını kontrol etmek için kullanılmaktadır. Asmada üzüm çürümesi olayını engellemektedir.
İnsektisitler (Böcek İlacı): Üzüm güvesi, üzüm sirkesi sineği, üzüm koza kırmızı örümceği gibi zararlı böceklerle mücadelede kullanılmaktadır.
Akarisitler (Örümcek İlacı): Üzüm kırmızı örümceği, üzüm örümceği gibi zararlı akarlarla mücadelede kullanılır.
Bakterisitler: Bakteriyel hastalıklarla mücadelede kullanılır.
Bağcılıkta ilaç kullanımı, çevre dostu ve sürdürülebilir bir tarım pratiği için dikkatli ve kontrollü şekilde yapılmalıdır. İlaç kullanımı öncesinde, hastalık ve zararlıların tespit edilmesi, etiket talimatlarına uygun doz ve zamanda kullanımı ve entegre mücadele yöntemleri göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca, ilaç kalıntılarını ve çevresel etkileri en aza indirmek için iyi tarım uygulamaları ve entegre mücadele stratejileri benimsenmelidir.
ASMAYA NE ZAMAN İLAÇ ATILIR?
Üzüm asmalarına ilaç uygulama zamanlaması, hastalık ve zararlıların türüne, bölgenin iklim koşullarına ve bitkilerin gelişme dönemine göre değişebilir. İlaç uygulama zamanlamasının doğru belirlenmesi, etkin ve verimli bir mücadele sağlamak için oldukça önemlidir.
Hastalık ve Zararlı İzleme: İlaç uygulamasına başlamadan önce bağ alanları düzenli olarak izlenmeli ve hastalık ve zararlıların tespiti yapılmalıdır. Bu izleme, erken teşhis ve müdahale için önemlidir.
Hastalık ve Zararlı Riski Dönemleri: Üzüm asmalarında ilaç uygulaması genellikle hastalık ve zararlıların yoğun olduğu dönemlerde yapılır. Örneğin, üzüm bağlarında çiçeklenme dönemi, meyve oluşumu dönemi ve hasat dönemi, zararlı ve hastalıkların yayılma riskinin yüksek olduğu dönemlerdir.
İklim Koşulları: İlaç uygulaması için uygun hava koşulları da dikkate alınmalıdır. Rüzgarlı havalarda, yağışlı havalarda veya aşırı sıcak veya soğuk havalarda ilaç uygulaması önerilmeyebilir.
İlaçların Bekleme Süreleri: Bazı pestisitlerin hasattan önceki bekletme süreleri vardır. Bu süreler, ilacın bitkideki kalıntılarının azalması için gereklidir ve hasat zamanlaması belirlenirken göz önünde bulundurulmalıdır.
Bu nedenle, ilaç uygulamasının en uygun zamanı, bölgedeki tarım uzmanları veya bağcılık danışmanları tarafından sağlanan bilgilere dayalı olarak belirlenmelidir. Asma ilaçlama takvimi oluşturulmalıdır.
Bölgeye özgü hastalık ve zararlılar, iklim ve bağın özellikleri göz önünde bulundurularak doğru ilaç ve zamanlama kullanılmalıdır. Yukarıda da söz ettiğimiz gibi asma hastalıkları ve ilaçları oldukça önem gerektiren bir konudur.
Yazan: Ziraat Mühendisi Buse Girginer
