Bir ürünün tohum aşamasından, sofraya gelene kadar geçirdiği pek çok evre vardır. Bizler sofraya oturduğumuzda yalnızca yiyeceğimiz yemeğe odaklanırız ancak, ürünün geçmişi bir hayli uzundur. İyi tarım nedir sorusunun cevabı ise, bu sürecin olabilecek en sağlıklı ve verimli şekilde yönetilmesini kapsamaktadır.
İyi tarım uygulamaları sayesinde, tarımsal üretim hem daha kaliteli, hem daha karlı, hem de daha güvenilir bir hale gelmektedir. Tüm bunlarla birlikte çevreye duyarlı tarımsal üretim ön planda tutulmakta ve sürdürülebilir bir dünya için gerekli önlemler alınmaktadır. Güvenli gıda tüketimini destekleyen iyi tarım uygulamaları nelerdir sorusunun cevabı için, öncelikle iyi tarım kavramının daha yakından incelenmesi gerekir.
İYİ TARIM NEDİR?
Tarım uygulamaları, çevreye duyarlı, insan sağlığını ön planda tutan, hayvan sağlığını içine alan, doğal kaynaklara saygılı ve doğal kaynakları koruyan, sürdürülebilir bir sistem içinde yapılması mümkün olan tarım üretim sistemidir. Tüm bunların sağlanabilmesi için, tarladan sofraya kadar olan üretim ve pazarlama süreçleri denetlenmelidir. Bununla birlikte, iyi tarım için sertifika gerekmektedir.
İyi Tarım Uygulamaları (İTU) sertifikası alan bir ürün;
- İnsan sağlığına zarar vermez: zararlı kimyasal içeren ürünler insan sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir. Bu nedenle ürün mikrobiyolojik ve kimyasal kalıntılar içermemelidir.
- Çevreyi kirletmez: Bilinçsiz tarım üretimleri doğal kaynakları verimsiz bir şekilde tüketmekte ve doğal dengeye zarar vermektedir. İyi tarım ise, doğal dengeye zarar vermemelidir.
- Kayıt altına alınmalıdır: Süreçlerin kayıt alınması, denetlenebilir bir üretim sağlamaktadır. Bu nedenle üretim süreçleri kayıt altına alınmalıdır ve sürdürülebilirlik sağlanmalıdır.
- Tarımsal mevzuata uygun olmalıdır: Her ülkenin tarımsal mevzuatı farklı olsa da, amaçları aynıdır. Sağlıklı bir üretim süreci için, üretimin yapıldığı ülkenin tarımsal mevzuatına uygun olmak zorundadır.
İYİ TARIM UYGULAMALARI NELERDİR?
İyi tarım uygulamaları destekleri ile, daha iyi bir tarım teşvik edilmektedir. Bu hem insan sağlığı hem de çevre duyarlılığı oldukça büyük bir önem taşımaktadır. İyi tarım uygulamaları belirli kriterlere sahiptir. Bu kriterler, kişisel hijyenden hayvan sağlığına kadar ürün kalitesini koruyacak aşamaların denetlenmesini kolaylaştırmakta, sofranıza gelen ürünün kalitesini artırmaktadır.
ÇEVRE KİRLETME RİSKİ
Fiziksel kirlenme, biyolojik kirlenme ve kimyasal kirlenme, gıda güvenliğini tehdit eden 3 ana etmendir. Ürünlerin üzerinde bulunan yabancı cisim varlığı fiziksel kirlenmeyi, taze ürünlerdeki tehlikeli bakteri varlığı biyolojik kirlenmeyi, ürün üzerindeki zararlı kimyasal varlığı ise, kimyasal kirlenmeyi temsil etmektedir. Bu aşamadaki prosedürlerden ise, üretimi gerçekleştiren çiftçi sorumlu tutulmaktadır.
TOPRAK HAZIRLIĞI
Sağlıksız bir toprak, ürünün kalitesini etkilemektedir. Bu nedenle üretime başlanmadan önce toprak analizi yapılmalı, örneğin, toprağın zararlı kimyasal içeriğine, toprağın geçmişine ve diğer etmenlere bakılmalıdır. Yetiştirilecek ürünün toprağın cinsine uygun olup olmadığına bakılması ise, hem ürününü verimini hem de doğal kaynakların bilinçli bir şekilde kullanılmasını sağlayacaktır.
HASAT AŞAMASI
Hasat aşaması iyi tarım uygulamaları yönetmeliği incelenerek ve belirlenen prosedürler uygulanarak oluşturulmalıdır. Hasat süresi boyunca bitki ve insan sağlığını tehdit edebilecek pek çok etmen bulunmaktadır Bu nedenle tohum seçiminden, gübre kurallarına; bitki koruma ürün kullanımından, su kaynaklarına kadar üretim sürecinde yer alan her etmen dikkatle incelenmelidir.
HAYVAN SAĞLIĞI
Hayvancılık çok eski dönemlere dayanmaktadır ancak günümüzde uygulanan kriterler ile çok daha verimli ve sağlık bir şekilde hayvancılık yapılabilmektedir. Burada hayvanların bulunduğu alanın hijyeninden, hayvan transferine; hayvansal atık yönetiminden, hayvanların tükettiği yemlerin kalitesine kadar dikkat edilmesi gereken unsurlar bulunmaktadır.
KİŞİSEL HİJYEN
Ürünler topraktan ve çevreden gelen etkilerle zarar görebilir ancak aynı zarar kişisel hijyenin sağlanmadığı üretim ortamlarında da sağlığı tehdit eden boyutlara ulaşabilir. Bu nedenle üretim aşamasında çalışan kişilerin kişisel hijyenleri, kıyafetleri vb. etmenler büyük önem taşımaktadır.
DEPOLAMA VE NAKLİYAT
İyi tarım uygulamaları, tarladan sofraya kadar olan tüm aşamaları içine almaktadır. Bu noktada ürünlerin sağlıklı koşullarda depolanması ve nakliyatlarının denetim içerisinde gerçekleşmesi büyük önem taşımaktadır.
İYİ TARIM UYGULAMALARI NASIL YAPILIR?
İyi tarım nedir sorusunun cevabı çok kolay olsa da birçok farklı etmene bağlı olduğu için uygulaması o kadar kolay olmamaktadır. Tohum kalitesinden, toprak sağlığına; hijyen koşullarından, nakliye ve depolama süreçlerine kadar dikkat edilmesi ve uygulanması gereken prosedürler bulunmaktadır.
İyi tarım uygulamaları nelerdir sorusu ise bu nedenle çok geniş bir alanı kapsamaktadır. Bununla birlikte çevre koşullarına bağlı olarak, iyi tarım uygulamaları ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir.
İyi tarım için sertifika başvurusu yapılmadan önce iyi bir şekilde değerlendirilmesi önerilmektedir. Karar aşamasında üretimin yapılacağı alanın kontrol edilmesi, üretimi yapılacak ürünün uygunluğunun değerlendirilmesi ve tüm risklerin hesaplanması gerekmektedir. Bu noktada prosedürlerin sağlıklı bir şekilde değerlendirilebilmesi için, yetkili kuruluşlara başvurulur.
TÜRKİYE’DE İYİ TARIM UYGULAMALARI
Türkiye’de “İyi Tarım Uygulamalarına İlişkin Yönetmelik” ilk olarak 2004 yılında başlatılmış olsa da, temelleri Cumhuriyet dönemi öncesine dayanmaktadır. 1957 senesinde yürürlüğe giren 6968 sayılı “Zirai Mücadele ve Zirai Karantina Kanunu” iyi tarım uygulamalarının temeli olarak örnek gösterilebilir.
Günümüzde, iyi tarım belgesi nasıl alınır sorusu ile sertifika başvurunda bulunan üreticilerin sayısı artış göstermektedir. Bu ise, ülkemizdeki ürünlere olan güveni tüm dünya genelinde artırarak, ihracat talebi oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra bilinçli tüketim yapmak isteyen çiftçilerin sayısı artmakta ve babadan oğula geçen eski üretim yöntemleri günden güne önemini kaybetmektedir.
İYİ TARIM UYGULAMASI SERTİFİKASI NASIL ALINIR?
İyi tarım sertifikası nasıl alınır? Bunun için öncelikle uygulanması gereken kriterlerin üç ay boyunca sağlanması gerekmektedir. Sertifika isteyen kişi yada kuruluşlar alanında uzman bir danışmandan destek alabilirler. Danışman ile çalışmak ise zorunlu değildir, sertifika için, gereklilikleri bizzat öğrenerek başvuruda bulunulabilmektedir. Burada önemli olan İyi Tarım Uygulamaları Yönetmeliği’ne uygun olarak tüm kriterlerin gerçekleştirilmiş olması gerekmektedir.
Değerlendirmeler gerçekleştirdikten sonra, uygun bulunması durumunda Sertifika için yetkilendirilmiş kuruluşlar tarafından imza alınır sonrasında ise kontrolörler tarafından tüm kontroller tamamlanır. Kontrol sonrasında, uygun bulunması durumunda sertifika süreci sonuçlanır.
Sertifika sahibi olan üreticiler, tüketiciye verdikleri güven ile, rekabet durumunda daha avantajlı duruma geçmektedir. Bu nedenle birçok üretici belge sahibi olmak istemektedir. İyi tarım nedir sorusuyla başlayan üretim yolculuğu, İTU sertifikasının alınmasıyla verimi ve kazancı yüksek bir seviyeye gelmektedir. İyi tarım uygulamaları sertifikası ile birçok üretici avantaj elde etmekte, tüketicilerin ise sağlıklı gıdaya olan ulaşımları artmaktadır.
Ayrıca bu tarz içerikler ilginizi çekiyorsa sitemizde yer alan “Sürdürülebilir Modern Tarım Yöntemleri” adlı içeriğimize de göz atabilirsiniz.
