Bumblebee ne demek? Bumblebee, bombus arısı anlamına gelmektedir. Bombus türü arılar, diğer arı türlerine kıyasla pek çok farklı özelliği bulunan türlerdir. Diğer arı türlerinden onları ayıran fiziksel ve biyolojik özellikleridir. Tarımda bal yapmasının yanı sıra tozlaşmayı sağladığından dolayı da tercih edilmektedir.
Ülkemizde de seracılığın yaygın olarak yapıldığı yerlerde yoğun bir şekilde talep edilmektedir. Detaylı bir şekilde bombus arısı özellikleri ve bombus arısı yetiştiriciliği hakkında yazımızı inceleyelim.
BOMBUS ARISI (BUMBLEBEE) NEDİR?
Bumblebee, Bombus arı türünün ismidir. Bombus arılarının çoğu, ılıman iklim kuşağında yaşarken, daha az bir bölümü tropik bölgelerde bulunur. Tabiatta birçok bitki türünün tozlaşmasında önemli bir rol üstlenen bu arılar, son yıllarda modern tarımda kullanılabilirliklerini arttırmışlardır.
Bal arısına kıyasla, bombus arıları sera içi koşullara daha kolay uyum sağlarlar, sakin davranışlar gösterirler ve özellikle domateste iyi bir polinasyon yaparlar. Bu özellikleri nedeniyle son yıllarda örtü altı yetiştiriciliğinde yoğun bir şekilde kullanılmaktadır.
Örtü altı yetiştiriciliği, bombus arılarının kullanımıyla birlikte zirai ilaç kullanımını azaltmıştır. Bu da hormon olarak bilinen bitki gelişim düzenleyici kullanımı kaynaklı problemleri ortadan kaldırır ve sağlıklı üretim yapılmasını sağlar.
Bitkilerde tozlaşma, Bombus lucorum, Bombus ignitus, Bombus terrestris, Bombus occidentalis gibi bombus arı türleri aracılığıyla sağlanmaktadır. Ayrıca bu türlerin ticari yetiştiriciliği de yapılmaktadır.
BOMBUS ARISI ÖZELLİKLERİ
Bombus arısı, özellikleri bakımından diğer arı türlerinden çok daha farklıdır. Büyük olmaları nedeniyle halk arasında eşek arısı olarak adlandırılmaktadır, ancak renkleriyle kendilerini diğer türlerden ayırt edebilmek mümkündür. Bombus arıları, örtü altı tarım yani seracılık faaliyetlerinde sebzelerin döllenmesine yardımcı olurlar. Bu sebeple arıcılık faaliyetlerinde bombus arıları için ödenek ve yardımlar sağlanmaktadır.
Diğer arılarla bombus arısının arasındaki en belirgin fark, renkleri ve tüylü yapılarıdır. Bombus arılarının vücutları, uzun ve dallı setalarla kaplanmış, tüylü bir görünüme sahiptir. Ayrıca bombus arıları, diğer arılara kıyasla daha koyu renklidir ve boyut olarak da daha iridir.
Bombus arısı, bir yaban arısı türüdür. Yaşamak için koloniler değil, toprağın altını tercih ederler. Bugüne kadar yapılan araştırmalar sonucunda, bombus familyasında 250’ye yakın farklı arı türü keşfedilmiştir.
Uzun dilleri sayesinde bombus arıları, diğer arılardan daha fazla polen toplama ve bal üretme imkânına sahiptir. Bu özellikleri, diğer arı türlerinin yapamadığı bir işi yapmalarını sağlar; uzun borusu bulunan çiçeklerden kolayca polen toplayabilirler. Normal arılarla kıyaslandığında, bombus arıları daha fazla yük taşıma kapasitesine sahip olup, daha dirençli ve dayanıklıdırlar.
BOMBUS ARISI VE BAL ARISI ARASINDAKİ FARKLAR
Bombus arıları, 10°C’ye yakın düşük sıcaklıklarda aktif olurken, bal arıları ise daha yüksek sıcaklıklarda aktif konuma gelir. Bombus arıları sisli, bulutlu ve yağmurlu günlerde aktiftir. Bal arıları ise ışığın az olduğu günlerde daha az aktiftir. Bal arıları sabah erken saatlerde ve akşam geç saatlere kadar çalışır.
Bombus arıları, vızıltı tozlaşması olarak adlandırılan bir yöntemle çiçekleri tozlaştırır. Bu işlem, bombus arısının bir çiçeği tek bir ziyarette tozlaştırmasını sağlar. Bir bal arısı ise bir çiçeği tamamen tozlaştırmak için 7-10 kez ziyaret eder.
Bombus arıları, bal arılarının karmaşık iletişim sisteminden yoksundur. Bu nedenle, daha çekici çiçekler bulduğunda mahsulü bırakıp gitme olasılıkları daha düşüktür. Bombus arıları, bal arılarına kıyasla çok daha etkili tozlayıcılardır. Nektardan ziyade polen bulmak için yem ararlar ve her ziyaret sırasında pistillere fazlaca polen aktarırlar.
Bombus arıları, daha yüksek oranda çapraz tozlaşma oranlarını teşvik eder. Bu sebeple dakikada daha fazla çiçek ziyaret ederler. Ayrıca, bombus arıları bal arılarına göre daha az saldırgan olduklarından, daha güvenli olarak görülmektedir.
BOMBUS ARISININ DOĞAL YAŞAM DÖNGÜSÜ
Doğada, yaban arısı kraliçeleri kış mevsimi süresince yeraltında tek başlarına kış uykusuna yatarlar. Kış uykusuna yatmadan önce yeni ve genç kraliçeler, eski yuvayı terk ederek erkek arılarla çiftleşirler.
Sıcaklığın artması ve bahar mevsiminin gelişiyle yeni yaban arısı kraliçesi uyanır. Nektar ve polen aramaya başlar ve aynı zamanda yuva için de uygun bir yer arar. Bir yuva bulduğunda, kendi kolonisini kurmak amacıyla yumurtlamaya başlar.
İlk yumurtaların bırakılmasının ardından, yaklaşık 4 hafta sonra, ilk işçi bombus arıları ortaya çıkmaya başlar. Bu arılar, yuvanın hem dışında hem de içinde çalışırlar. İşçi arılar, yavrulara kaynak sağlamak amacıyla nektar ve polen arar, aynı zamanda yuvada bakım işlerini yaparlar.
Yuvanın gelişimi devam ederken, kraliçe yuvayı terk etmez. Yuvanın içinde kalarak sürekli yumurtlar ve işçi bombus arılarını yönetir. Yaz sonunda, kraliçe arı, koloninin üremeye devam etmesi için yeni kraliçeler ve erkek arılar üretmeye başlar.
Bu yeni kraliçeler, erkeklerle çiftleşerek yuvayı terk eder ve döngünün devamını sağlarlar. Yaşlı kraliçe ve yuvası ise sonbaharın sonlarında kendiliğinden yok olacaktır.
BOMBUS ARISININ TARIMSAL ÜRETİME KATKILARI NELERDİR?
Bombus arıları tarımsal üretimde tozlaştırıcı olarak çok önemli bir rol oynamaktadır. Bu nedenle mahsul verimini ve kalitesini önemli ölçüde etkiler. Bombus arısı tozlaşması, yüksek kalitede mahsul elde etmek isteyen üreticiler için verimli bir süreçtir.
Doğal tozlayıcılar olarak adlandırılan bombus arıları, sebze ve meyve üretiminin geliştirilmesinde önemli roller üstlenerek daha iyi hasat ve daha iyi mahsul kalitesi sağlar. Bombus arıları, diğer tozlayıcılardan farklı olarak, onları bu görev için üstün kılan birçok özelliğe sahiptir.
Büyük boyutları sayesinde daha fazla polen taşıyabilen bombus arıları, bitkiler arasında çapraz tozlaşmayı artırır. Ayrıca, vızıltı tozlaşması olarak adlandırılan ve çiçeklerden polenleri etkili biçimde serbest bırakan özel bir tekniğe sahiptirler.
Yetiştiriciler, bombus arı kovanlarını tarımsal uygulamalar için kullanarak önemli ölçüde tozlaşmayı artırabilir. Bu da daha iyi bir meyve tutumu, daha büyük meyve boyutu ve daha kaliteli ürün elde edilmesini sağlar.
BOMBUS ARISI ÜRETİMİ NASIL YAPILIR?
Günümüzde bombus arısı yetiştiriciliğinde uygun koşulların sağlanıp, kitlesel üretim aşamasına geçilebilmesi belli bir bilgi birikimi ve teknolojik imkanlar aracılığıyla sağlanmaktadır. Dünyada ve ülkemizde bu bilgi birikimine ve teknolojik imkanlara sahip az sayıda firma bulunmaktadır. Bu nedenle bombus arısı yetiştirmenin ve ticari kazanç elde edebilmenin ilk koşulu deneyim ve bilgi birikimine sahip olmaktır.
Bombus arısı üretimi oldukça özen gerektiren bir süreçtir. İlkbahar mevsiminde üreme potansiyeli olan kraliçe arılar toplanır. Bu toplanan kraliçeler kış boyunca uyuklama dönemi geçirmiştir. Kraliçe arılar için uygun üretim koşullarının sağlanması gerekmektedir. Bu üretim koşulları sıcaklık, nem ve aydınlatma gibi faktörleri içermektedir.
Bombus arılarının üretimi için sıcaklık genellikle 26-28°C ve nem oranı yaklaşık olarak %60-%70 olmalıdır. Aydınlatma için belirli bir düzenek hazırlanabilir. Kraliçe arılar, uygun koşulları içeren üretim kutularına yerleştirilir. Hazırlanan kutular petek ve yuva malzemeleri ile doldurulmalıdır. Kraliçe arı ve daha sonra oluşacak işçi arıların beslenmesi için polen ve şeker şurubu verilmelidir.
Kraliçe arı yumurtlamaya başladıktan sonra ilk işçi arılar meydana gelir. İşçi arılar, yuvanın bakımından ve kraliçenin beslenmesinden sorumludur. Koloni bu şekilde büyümeye başlar. Kolonilerin düzenli olarak kontrol edilmesi gerekmektedir. Parazit, hastalık belirtileri ve diğer sorunlar açısından sık sık gözlem yapılmalı ve gerekirse müdahale edilmelidir.
Koloniler yeterli büyüklüğe ulaştığında, seralara veya tarım alanlarına yerleştirilir. Bu süreç boyunca arılar düzenli olarak izlenmelidir. Bombus arısı kolonileri genellikle birkaç ay boyunca aktif olarak çalışır. Sürecin sonunda yeni kraliçe arılar ortaya çıkar ve koloni doğal yolla sona erer.
TÜRKİYE’DE BOMBUS ARISI YETİŞTİRİCİLİĞİ
Türkiye’de bombus arısı yetiştiriciliği, ticari amaçla yetiştirilmesi süreci Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından kontrol edilmektedir. Bu kapsamda ilgili bakanlık tarafından yerli gen kaynaklarımızdan olan bu arıların doğadan toplanması ve yurt dışına kaçırılması önlemek ve denetimli koşullarda yetiştirilmesini teşvik etmek aynı zamanda kaliteli ve sağlıklı bitkisel üretim için seralarda kullanımını yaygınlaştırmak amacıyla hazırlanmış olan yönetmelik 15 Aralık 2011 tarihli Resmî Gazetede yayınlanmıştır.İlgili yönetmeliğe göre bu sektörde yatırım yapacak girişimcilerin bakanlıktan alacağı üretim izni zorunludur.
Bumblebee ne demek? Bumblebee bombus arısı demektir. Bombus arısı özellikleri kaynaklı doğal floradaki birçok bitkinin tozlaşmasında önemli bir rol oynamaktadır. Ayrıca örtü altı yetiştiriciliğinde de polinasyon amaçlı kullanımı yoğundur ve elde edilen ürünlerin miktar ve kalitesini artırmaktadır. Son 20-25 yıllık süreçten bu yana Türkiye’de başta domates olmak üzere patlıcan ve biber gibi bitkilerin tozlaşması amacıyla bombus arısı yetiştiriciliği yapılmaktadır.
Yazan: Şehir Plancısı, Elif İrem Demirbaş