Fındık, lezzeti ve sağlık için faydalı olması nedeniyle vazgeçilmez bir besin maddesidir. Nitekim, fındık yetiştiriciliği esnasında karşılaşılan fındık hastalık ve zararlıları, bu değerli bitki için tehdit olabilmektedirler.
Çünkü fındık bahçelerinde fındık hastalıkları ve zararlıların bulunması, verim kaybına, kalite düşüklüğüne, hatta ağaçların ölümüne neden olabilmektedirler. Bu sebeple, fındık üreticileri açısından etkili mücadele yöntemleri önem teşkil etmektedir.
Bu yazımızda ise fındıkta bakteriyel yanıklık hastalığı (Xanthomonas arboricola pv.corylina) mücadelesinden bahsedeceğiz.
FINDIK BAKTERİYEL YANIKLIK HASTALIĞI NEDİR?
Fındık bitkisinin önemli ana hastalıklarından biri olan fındık bakteriyel bitki yanıklığının temel etkeni bakteridir. Bu bakteri bitkiden bitkiye rüzgâr, yağmur ve budama aletleriyle yayılabilir.
Genç ağaçlar elverişli olmayan çevre koşullarında, yüksek taban suyu, topraktaki besin eksikliği, elverişsiz toprak ve yapılmış olan işlemlerin eksikliği sonucu bakteriyel yanıklığa karşı duyarlı olurlar.
BAKTERİYEL YANIKLIK BELİRTİLERİ NELERDİR?
Bakteriyel yanıklığın belirtileri bitkiden bitkiye değişiklik gösterebilmektedir. Fakat genel olarak, yapraklarda, gövdelerde ve meyvelerde lekeler olabilir.
Yapraklarda sararma veya solma gibi renk değişiklikleri gözlenebilir. Yaprak dökülmesi, yara izleri, kök çürümesi ve bitkide genel zayıflama fındık bakteriyel yanıklık hastalığı etmeni, belirtileri arasında yer almaktadır.
BAKTERİYEL YANIKLIK HANGİ BİTKİLERİ ETKİLER?
Bakteriyel yanıklık, genel olarak çeşitli bitki türlerinde görülen bir hastalıktır. Fakat, bazı bitki türleri bakteriyel yanıklığa özel olarak duyarlı olabilmektedir. Bu bitki türleri; domates, biber, patates, elma ve armut, üzüm ve turunçgiller olabilir.
BAKTERİYEL YANIKLIK HASTALIĞININ TÜRKİYE EKONOMİSİNE ETKİLERİ
Ülkemizde fındık veriminde yıllara göre önemli dalgalanmaların görülmesi iklim şartları, gerekli kültürel işlemlerin yeterince yapılmaması ve fındık bitkisinde görülen hastalık ve zararlılar gibi etkenlere bağlanmaktadır.
Bu nedenle hastalık ve zararlılardan dolayı oluşan kaybın göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Söz konusu kayıpları oluşturan hastalık etmenlerinden biri de fındıkta bakteriyel yanıklık hastalığına sebep olan bakteridir.
Ülkemizde Karadeniz Bölgesi fındık bahçelerinde dal ve ocak kurumalarına sebep olan bakteriyel etmenin tespit edilmesi amacıyla çeşitli çalışmalar yürütülmüştür. Bakteriyel yanıklık, tarım ürünlerinde ciddi kayıplara yol açabilmektedir.
Özellikle biber, domates ve patates gibi önemli tarım mahsullerinde yaygın olarak görülen bu hastalık, ürün kalitesi ve verimini düşürebilir. Bu durum ise tarım gelirlerinde azalmaya sebep olur.
Türkiye, tarım ürünleri ihracatında önemli bir rol oynamaktadır. Fakat bakteriyel yanıklık gibi hastalıkların yaygınlaşması bu potansiyeli azaltabilir. Bakteriyel yanıklık başta olmak üzere, bu tür hastalıklarla mücadele etmek, tarımsal işletmeler açısından ek maliyete sebebiyet vermektedir.
Hastalıkların yayılmasını önlemek adına yapılan çalışmalar, işletmelerin maliyetini arttırabilmektedir. Bakteriyel yanıklık hastalığının artması sebebiyle yerel üretimde düşüşler yaşanabilir. Bu yaşanan düşüşler ürünlerin ithalatını arttırabilir.
Ülke içerisinde yeterli miktarda ürün bulunmadığı zamanda ithalat yoluna gidilmesi ticaret dengesini etkileyebilmektedir.
FINDIK BAKTERİYEL YANIKLIK HASTALIĞI İLE NASIL MÜCADELE EDİLİR?
Fındık hastalıkları içerisinde olan, fındıkta bakteriyel yanıklık hastalığı mücadelesi (Xanthomonas arboricola pv.corylina), için çeşitli yöntemler kullanılarak bu hastalığı kontrol altına alabilmek mümkün olabilir.
KÜLTÜREL MÜCADELE
Fındık bahçeleri tesis edilecek alanlarda toprak derinliği normal ve bitki besin maddeleri bakımından zengin olmalıdır. Su tutan toprakların bulunduğu ve taban suyu yüksek yerlere bahçe tesis edilmemelidir.
Enfekte olmuş dallar kesilerek imha edilmelidir. Toprak işlemesi ve gübreleme işlemleri tekniğe uygun ve zamanında yapılmalıdır.
Bahçe için sağlıklı fidanlar seçilmeli ve dikim işlemleri sonbaharda yapılmalıdır. Hastalıklı bahçe varsa budama işlemleri, yaz ve kış aylarında yani bakterinin aktif olmadığı zamanlarda yapılmalıdır. Budama artıkları bahçeden uzakta imha edilmelidir.
Budama esnasında bir ocaktan diğer ocağa geçiş işleminde budama için kullanılan aletler sıkça %3’lük lizol eriyiği ya da %10’luk çamaşır suyu batırılarak temizlenmelidir.
KİMYASAL MÜCADELE
İlaçlama işlemi, hasat sonrası sonbahar yağışları başlamadan hemen önce ağustos ayı sonu ya da eylül ayı başında yapılmalıdır.
Sonbahar mevsimi sonlarında yaprakların yaklaşık %75’inin döküldüğü bir aşamada yapılmalıdır.
Ayrıca ilaçlama işlemi, ilkbahar mevsiminde yaprak tomurcukları patlamaya başladığı aşamada yapılmalıdır.
BAKTERİYEL YANIKLIK İLAÇLARI
Bakteriyel yanıklık gibi bitki hastalıklarının önüne geçebilmek adına kullanılan ilaçlar, genel olarak bitkisel koruma ürünleri olarak adlandırılmaktadır. Bu ilaçlar, bitkilerde oluşan bakteriyel enfeksiyonları tedavi etmek ya da önlemek amacıyla kullanılmaktadır.
Bakteriyel yanıklık ilaçları olarak bazı bitki koruma ürünleri bulunmaktadır. Bunlar; bakteriyel biyolojik ürünler, fungusitler, bakteriyel yanıklık aşıları ve bitki güçlendiriciler kullanılarak bitkilerin hastalıklara karşı direncinin arttırılmasına yardımcı olunabilir.
İlaç seçimi ve kullanımı, bitkideki hastalık türüne, enfeksiyon şiddetine, bitkinin türüne ve çevresel faktörlerine göre değişiklik göstermektedir. Bu sebeple hastalıklarla mücadelede bir tarım danışmanına danışmak oldukça önemlidir.
Sonuç olarak, fındıkta bakteriyel yanıklık hastalığının da içerisinde bulunduğu tüm bu fındık zararlıları ve fındık hastalıkları yapraklara, sürgünlere ve meyvelere önemli zararlar vererek bitkinin gelişmesini engelleyebilirler.
Fındıkta bakteriyel yanıklık hastalığı mücadelesi, (Xanthomonas arboricola pv.corylina) sırasında kültürel ve kimyasal yöntemlere başvurulabilir.
Kültürel mücadelede sulama, budama, bahçe temizliği ve gübreleme uygulamaları dikkate alınmalıdır. Kimyasal mücadelede ise etkili ve doğru zamanlarda uygulanan fındık ilaçları kullanılabilmektedir.
Bu mücadele yöntemlerinin etkili bir şekilde uygulanması fındık üreticileri açısından son derece önem teşkil etmektedir.
Ayrıca bitkilerin hasta olup olmadığı hakkında detaylı bilgiye sahip olmak için “Bitkinin Hasta Olduğunu Nasıl Anlarız?” adlı rehberimize göz atabilirsiniz.
Yazan: Şehir Plancısı Elif İrem Demirbaş