Dünyada ve ülkemizde yağışın yetersiz olduğu bölgelerde uygulanan yöntem olan nadas nedir, nadasa nedir açıklayacak olursak ,toprakta su biriktirmek, yabancı otları azaltmak ve verimde artış sağlamak için toprağın işlenerek ekim yapılmadan belirli bir süre boş bırakılmasına nadasa bırakmak denir.
Tarlayı nadasa bırakmanın amacı sulamanın olmaması, yağışın yetersiz olmasıdır. Bu nedenle tarla bir yıl nadasa bırakılır ve toprağın verimliliğinin artması sağlanır.
TARLAYI NADASA BIRAKMAK NE DEMEK?
Tarlayı nadasa bırakmanın temel nedenleri kuru tarım ve yarı kuru tarım bölgelerinde toprak ekilmeyip sürülerek kendi halinde bırakılır bu sayede toprakta su birikiminin yanında besin maddelerinde depolanmaktadır.
Nadas uygulaması nedir, bir yıl tarlayı boş bırakarak rahatlatmazsak özellikle kuru tarım yapılan yerlerde toprak dinlendirilmezse diğer yıl kat ve kat daha az ürün almaktan kaçınılmaz. Nadas yöntemini kullanarak aslında iki yıllık yağıştan ve daha fazla besin maddelerinin birikimiyle birlikte daha fazla ürün alınır.
TÜRKİYEDE NADAS TARIM NERELERDE YAPILIR?
Türkiye’de nadas tarım alanları yıllık ortalama yağış miktarının düşük olduğu, sulamanın olmadığı bölgelerde daha yaygın ve mecburi olarak yapılmaktadır.
2018 yılı TÜİK verilerine baktığımızda Türkiyenin toplam tarım alanı 37,8 milyon hektar. Toplam nadasa bırakılan alan ise 3,5 milyon hektardır. Ülkemizdeki tarım topraklarının yaklaşık olarak 1/5’ine nadas uygulanmaktadır.
Türkiye’de iklim ve çevre şartları göz önüne alındığında ise iç Anadolu, güney doğu Anadolu, güney batı Anadolu ve doğu Anadolu bölgelerinde nadas yöntemi uygulamasının zorunlu hale geldiği görülmektedir. Genellikle bu bölgelerde bir yıl tarla nadasa bırakılır diğer yıl tahıl ekimi yapılarak toprağın dengesi ve verimliliği korunur.
Bölge ve il bazında nadas alanlarımıza bakacak olursak;
İlk sırada Konya ilimiz gelmektedir. hem bölgede hem de Türkiye’de en fazla nadas alanına sahip ilimizdir.
Doğu Anadolu bölgemizde ise en geniş nadas alanına sahip iki ilimiz Malatya ve Ağrı’dır.
Güney doğu Anadolu bölgesinde ise Diyarbakır ili bölgenin toplam nadas alanının %45’ini kapsar.
NADAS TÜRLERİ NELERDİR?
Nadas tarım nedir, sorusu yöneltildiğinde sadece tarlayı bir süre boş bırakmak düşünülmemelidir. tarlanın ne şekilde uygulama yapılıp nadasa bırakıldığı çok önemlidir.
Nadas yöntemi belirlenirken uygulama zamanı ve yapılışına göre altı başlıkta toplayabiliriz bunlar ; kara nadas , anızlı nadas , kimyasal nadas , güz nadas , yarım nadas, bostan nadası şeklinde ayrılmaktadır.
- Kara nadas: Mart ve nisan ayında toprak işlenmeye başlar ve ekim ayına kadar sürer. Gölge tavının oluşmadığı alanlarda anız bozulmaz. İlk işleme ilkbaharda pulluk ile yapılır.
- Anızlı nadas: Anız toprak üzerinde bırakılır. Mart ile nisan arasında alttan toprak işleme yapılır.
Kimyasal nadas: nadas sırasında toprakta oluşan yabancı otlara kimyasal uygulama yapılmasıdır. Bu nadas türünde toprak işlenmez, direkt olarak kimyasal madde uygulaması yapılmaktadır. - Güz nadası: tarladaki anız bozulmadan kış sezonuna kadar birkaç ay boş bırakılan nadas türüdür.
- Yarım nadas: Hasattan ilkbahar ekimine kadar boş bırakılır ve ilk işleme sonbaharda yapılır.
Bostan nadası: kara veya tam nadas uygulanmış tarlaya kavun , karpuz dikilerek yapılır.
NADASA BIRAKMAK ZARARLI MIDIR?
Nadasa bırakmak ne demek, bu metodun avantajları olduğu gibi dezavantajları da vardır Topraklar işlenip belirli bir süre boş bırakılan arazilerde yağış suları kolaylıkla toprak yüzeyinden akarak beraberinde toprağın yüzeyindeki kolloidal (mil) kısmını götürmektedir. Bu durum da toprağın en verimli tabakası uzaklaşır ve bitki köklerinin tutunacağı yeterli toprak tabakası kalmamaktadır.
Özellikle yağışın yetersiz olduğu bölgelerde yoğun rüzgarlar , nadas için işlenmiş tarlaların yüzeyindeki toprak zerreciklerini uçuşturur ve bu durum rüzgar erozyonunu arttırmaktadır.
NADAS UYGULAMASININ FAYDALARI NELERDİR?
Nadasa anlamı nedir kısmına değinecek olursak ,tarlanın belirli dönemlerinde bir yıl ekim yapılıp diğer yıl dinlendirilmesidir.
Tarlayı bir süre boş bırakmak yani nadasa bırakmanın avantajlarına baktığımızda ise özellikle sulamanın yapılmadığı yarı kurak bölgelerde toprağın yapısının iyileşmesi, organik maddenin artışı , yabancı otların topraktan uzaklaştırılması ve suyun birikimi için toprak dinlendirilmelidir.
Tarlayı nadasa bırakmak ekonomik anlamda zarar gibi gözükse de toprak dinlendirildiği için daha fazla ürün elde edilmesini sağlayacaktır.
Nadas uygulamasının diğer bir faydası ise nadasa bırakılan tarlalarda yağış ile birlikte tarlanın durumuna göre tek yıllık bitkiler gelişir bu bitkilerin birçoğu hayvanlar için yem özelliği de taşımaktadır. Nadas tarlalarda gelişen bitkiler hem toprak nemini tüketmemesi hem de hayvanlara yem temini bakımından olanak sağlar.
Nadasın avantajlarından biri de toprağın su ve hava tutma yeteneğini artırır.
NADAS VE NÖBETLEŞE EKİM FARKI NEDİR?
Nadasa ne demek kısaca açıklayacak olursak, toprağın işlenip bir yıl boş bırakılmasıdır. Ekim nöbeti olarak da bilinen Nöbetleşe ekim ise tarla boş bırakılmaz bir yıl bir ürün ertesi yıl tamamlayıcı başka bir ürün yetiştirilir.
Nöbetleşe ekim sisteminde uygulanacak olan bölgenin iklim durumu , toprak yapısı, sulama olanakları, hastalık ve zararlıların yayılma durumu , bölgede yetişebilecek bitki türleri, depolama ve pazarlama belirleyici etmenlerdir.
Örneğin ekim nöbetinde(nöbetleşe ekim) bir yıl saçak köklü bitki ekilirken diğer yıl kazık köklü bitki ekilmelidir. Saçak köklü bitki toprağın daha üst katmanından yararlanırken kazık köklü bitki grupları toprağın daha alt katmanından yararlanır. Ya da topraktan azot tüketimi fazla olan bitkiler ilk yıl ekildiyse diğer yıl toprağa azot bağlayan bitkiler ( baklagiller ) ekilmelidir. Nöbetleşe ekim ile toprağın yapısı iyileşir , hastalık ve zararlıların yayılmasının önüne geçilmektedir. Ve tarla bir yıl boş bırakılmadığı için üretim devam etmektedir.
Yazan: Ziraat Mühendisi Beyza Söğüt