Toprak yüzeyi düzgün olmayan arazilerde çukur yerlerde su fazla, yüksek yerlerde ise su az birikir. Yüksek yerler bazen hiç su almayabilir. Arazilerin eğimi fazla olduğunda ise erozyon oluşabilir. Her iki durumda da verim kaybı yaşanabilir.
Bu tür sorunların yaşanmaması adına toprak tesviye makinesi ile yüzeye uygun bir eğim sağlanıp, sulamaya uygun bir hale getirilmesi, tesviye edilmesi gerekir. Toprak tesviyesi nedir, toprak tesviyesi nasıl yapılır yazımızın devamında öğrenelim.
TOPRAK TESVİYESİ NEDİR?
Sulama suyunun tarlanın her yerine eşit bir şekilde uygulanabilmesi amacıyla doğal eğimi bozmadan, toprak verimliliğini azaltmadan çukur yerleri doldurmak, tümsekleri düzeltmek, tarımsal aletlerin izlerini ortadan kaldırarak arazi için uygun bir eğim ve düzgün bir yüzey kazandırılmasına toprak tesviyesi adı verilmektedir.
Tarlanın verimli bir şekilde sulanabilmesi için yapılan tüm düzeltme amaçlı işler bu işlem içerisindedir. Toprağın sulanmaya hazırlanmasında benimsenen temel ilke, düzgün yüzey elde etmek için yüksek yerlerdeki toprağın kazılıp, çukur yerlere doldurulmasıdır.
Sulu tarım, toprak tesviyesi işlemiyle başlar. Kolay ve başarılı yüzey sulamasının yapılabilmesi sulama yapılacak yerin uygun eğime sahip olması ve bu eğimin akış boyunca değişim göstermemesi gerekmektedir. Bunların tümü toprak tesviyesi ile gerçekleşir.
TARLA TESVİYESİ NEDEN YAPILIR?
Yüzey sulama metotlarında sulama suyu toprağa, toprak yüzeyinden akıtılarak verilir. Bu sulama suyu bitkilerin tamamının köküne kayıpsız ve eşit olarak aynı zamanda da toprak aşınımına neden olmadan verilmelidir. Bu da eğer toprak yüzeyi belli bir eğimdeyse ve düzgün bir yüzeye sahipse gerçekleşmektedir. Böyle bir yüzeyin oluşması da toprak tesviyesi ile sağlanır.
Drenajı olmayan kısımlarda çukur noktalarda fazla suyun toplanmasıyla da arazideki taban suyu yükselir ve bundan kaynaklı tuzluluk sorunu meydana gelebilir. Bütün bu sorunlara neden olmamak amacıyla tarım topraklarının eğimine dikkat edilmeli ve tarla tesviyesi yapılmalıdır.
TESVİYE EKİPMANLARI NELERDİR?
Tesviye ekipmanları arasında bulunan lister pulluğu, karık sulama işleminin yapılacağı tarlalarda sulama kanalları açmak amacıyla kullanılır. Border disk, tava sulamanın uygulanacağı alanlarda borderlerin yapımı aşamasında kullanılır.
Yapılacak olan seddenin genişliğine uygun olarak diskler arasındaki mesafe ayarlanabilmektedir. Kanal pulluğu, küçük ve büyük çeşitleri vardır. Küçükleri ile tarla başı kanalları, büyükleri ile tersiyer kanalları açılır. Çizel pulluğu, çizi metodu sulamada tarla tesviyesini bozmadan çizilerin açılma işleminde kullanılır. Derin bir sürüm aletidir. Geçirimsiz ve sert tabakaları kırar. Toprak içerisindeki su hareketinin köklere inmesine ve düzenlenmesine yardımcı olur.
Sabsyoyler, bazı iklim koşullarında her yıl işlenen toprağın hemen altında 15-20 cm’ye kadar su geçirmez bir tabaka oluşur. Bu oluşan tabaka bitkinin köklerinin gelişmesine ve sularım alt katmanlara ulaşmasına engel olur. Bu sebeple yüzey akışları artırır ve toprak kaymasına neden olur.
TOPRAK TESVİYESİ ÇEŞİTLERİ
Toprak tesviye çeşitleri uygulanacak yüzey sulama yöntemlerine ve yapılış biçimine göre değişmektedir. Yersel tesviye, toprak yüzeyinde bulunan önemsiz ve küçük dalgalanmaların giderilmesidir. Tek yönde değişken eğimli tesviye, tarla parselinin yalnızca sulamayla değişen eğitim derecelerinde düzeltilmesidir. Çift yönde değişken eğimli tesviye, tarla parseli hem sulama yönünde hem de dik yönde eğim verilerek düzeltilmesi sağlanır.
Bu işlem karık sulama yönteminde o uygulanır. Tek yönde sabit eğimli tesviye, uzun tava sulama yönteminin uygulanacağı toprakta yapılır. Yalnızca sulama yönlü sabit bir eğim vardır. Çift yönde sabit eğimli tesviye, dik yönde ve sulama yönünde sabit bir eğim bulunur. Bahçe toprak tesviyesi, kaba tarla tesviyesi ve lazerli toprak tesviyesi çeşitleri de anlatılan alt başlıklar örnekleri arasında yer almaktadır.
TOPRAK TESVİYESİ NASIL YAPILIR?
Toprak tesviyesi nedir, toprak tesviyesi nasıl yapılır? Toprak tesviye işlemi toprağı istenilen eğim seviyesine getirmek için yapılır. Bu işlem zemin hazırlığı olarak da adlandırılabilir. Toprak zemin tesviyesi nasıl yapılır? İlk olarak toprak analizi yapılarak toprağın eğimi, drenajı ve toprak yapısı uygulanmak istenen kullanıma göre değerlendirilir. Arazinin ne kadar düzeltileceği belirlenir.
Arazi üzerinde uygulanan işlemler için toprak tesviye makinesi kullanılabilir. Toprağın alçak ve yüksek noktalarına doldurma ve kazı işlemleri uygulanır. Yüksek noktalardan toprak fazlalığı alınarak alçak alanlara doldurma işlemi uygulanır. Toprak zeminde hendek tesviyesi yapılır. Tesviye edilen bu toprak sıkıştırılır. Bu sıkıştırma işlemi ilerleyen zamanlarda toprakta oluşabilecek çökmeleri önler.
Yapılan bu işlemler sonrasında arazinin doğru eğime sahip olup olmadığı suyun doğru şekilde akıp akmadığına bakılarak kontrol edilir. Gerektiği noktada ise suyun uygun bir biçimde tahliyesi için drenaj kanalları açılır. Arazi yüzeyi son kez kontrol edildikten sonra tarımsal uygulamalara hazır hale gelmiş olur.
ARAZİ TESVİYESİ NEDEN ÖNEMLİDİR?
Eğimsiz ve dengesiz arazilerde su belirli noktalara toplanarak birikmeye neden olur. Bu su birikmesi erozyona sebep olabilir. Uygulanacak tesviye işlemi suyun kontrollü bir şekilde akmasını sağlayarak toprağın aşınmasını engeller. Uygulanan bu tesviye işlemi arazinin her yerine suyun eşit ulaşmasını sağlayarak bitkilerin gelişimi için uygun bir ortam sunar.
Bitkilerin gelişimi için gereken su miktarı sağlanamazsa verim azalmasına olur. Bu tür verim kayıplarının yaşanmaması için uygulama yapılacak arazilerin uygun eğimle sulamaya hazır hale getirilmesi tavsiye edilir.
TOPRAK ZEMİN TESVİYESİ AVANTAJLARI VE DEZAVANTAJLARI NELERDİR?
Daha verimli sulama yapılabilmesi için olanaklar dahilinde doğal eğim bozulmadan ve verim azaltılmadan çalışmalar yapılabilir. Peki bu çalışmaların avantajları nelerdir inceleyelim:
- Tarla parselinin her noktasına eşit olarak su uygulanır. Bu uygulamayla su randımanı yükselir. Mevcut suyla daha geniş alanlar sulanır.
- Derine sızma olayı daha az meydana gelir. Bu nedenle bitki besin maddelerinin alt katmanlara akışı engellenir.
- Etkili bir yüzey drenajı yapılarak sodyum ve tuz sorunu ortadan kaldırılır.
Arazi yüzeyinin her yere aynı zamanda tava geleceği için tarımsal uygulamalar kolaylaşarak, maliyet azalır. - Sulama işlemi kolaylaşır ve bu kaynaklı sulama işçiliği masrafı azalır.
Uygulanan bu çalışmaların avantajları olduğu gibi dezavantajları da bulunmaktadır. Bunlar:
- Su alma hızı yüksek ve geçirgen topraklarda derine sızma fazla olacağı için yüzey sulama yöntemleri uygulanamaz. Bu sebeple bu çeşit topraklarda tesviye işlemi önerilmez.
- Taban suyunun yüzeye yakın olduğu sığ topraklarda he veya geçirimsiz tabakalarda toprak tesviyesi yapılmaz. Aksi durumda toprak derinliği daha da azalabilir.
- Doğal eğimi yüksek topraklarda yüzey sulama uygulamaları erozyona sebep olur. Bu nedenle tesviyeye gerek duyulmaz.
- Doğal eğimi düşük olması sebebiyle dalgalı topografya sahip topraklarda toprak tesviyesi pozu işlemi yüksek miktarda kazı işlemi gerektireceği için maliyet artar.
Toprak tesviyesi kısaca, toprak yüzeyi düzgün olmayan arazilerde verimi arttırmak ve uygulanan işlemlerde kolaylık sağlamak amacıyla yapılan arazi tesviye işlemi, tarım arazisinin tüm yüzeyinin eşit bir eğimle sulamaya uygun hale getirilmesi işlemidir.
Uygulanmak istenen bu tesviye işlemleri toprak tesviye makinesi yardımıyla daha kolayca çözülebilir. Tarımsal uygulama kaynaklı sorunların ortadan kalkması için toprak yüzeyinin düzgün ve eğimle sulamaya hazır hale getirilmesi yani tesviye edilmesi gerekmektedir.
Yazan: Şehir Plancısı Elif İrem Demirbaş