Dünya ve ülkemizde bitkisel üretimin başlama noktası olan tohumlar nasıl ekilir sorusuna cevap olarak birçok tarımsal işlev gerektiren tohum çimlendirme için birçok faktör etki etmektedir.
Bu işlevlerin hepsi tohumların çimlenmesi sağlıklı ve doğru çıkış yapmasını sağlamaktır. Ancak bu işlevlerin yanı sıra ekolojik koşulların yarattığı olumsuzluklar veya teknik hatalar çimlenmeyi olumsuz etkilemektedir.
TOHUM ÇİMLENMESİ NEDİR?
Tohum nasıl çimlendirilir? Dormansi halde bulunan tohumun torağa ekilerek uygun arazi şartları ve iklim koşulları el verdiği durumlarda tohum embriyosunun tohum kabuğunu aşarak yeni bir bitki oluşturma yeteneği tohumun çimlenmesi olarak adlandırılır. Fakat bazı tohumlar hasat edilmeden önce bile bitki üzerinde çimlenebilir veya yıllar geçse çimlenmeyen tohumlar vardır.
Bu durumda tohumların genetik yapısından kaynaklıdır. Bazı tohumlar ise çok küçük olduğundan tohum ekimi nasıl yapılır diye sorabilir bunlar için genellikle tohumdan fide yetiştirme yapılmaktadır.
Fide tohumu kullanarak tohum yetiştirme kabı içerisinde tohum yetiştirme yapılabilir. Yanlış bilinen bir bilgi ise tohum dikimi tabiri tohum ekimi yapılır fide ise dikilir.
TOHUMUN ÇİMLENMESİNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER NELERDİR?
Tohumun çimlenmesini birçok faktör etkilidir bu faktörleri şöyle sıralayabiliriz.
SICAKLIK FAKTÖRÜ
Tohumun çimlenmesinde en önemli ve etkili faktör olan sıcaklık, tohumların çimlenme süreci sıcaklık aralığına bağlıdır istenen sıcaklık aralığında bitki türüne göre değişiklik göstermektedir.
Bu nedenle, bitki çimlendirme yaparken doğru sıcaklık aralıklarını bilmek ve sağlamak önemlidir.
- Optimum Sıcaklık: Tohumların en iyi çimlenme sonuçlarının elde edildiği, tohumun hızlı ve sağlıklı şekilde çimlenmesinin sağlandığı sıcaklık aralığıdır.
- Düşük Sıcaklık: Düşük sıcaklıklarda enzim aktivitesi düşer ve metabolik süreçlerin yavaşlaması çimlenmeyi durdurabilir.
- Yüksek Sıcaklık: yüksek sıcaklıklarda düşük sıcaklıklar gibi tohum çimlenmesini olumsuz etkileyebilir. Çok yüksek sıcaklıklar tohumlarda hasara neden olabilir ve çimlenmeyi engelleyebilir.
- Sıcaklık Değişimleri: Bazı bitki türleri için sıcaklık değişimleri çimlenmeyi teşvik edebilir. Bazı tohumlar soğuk dönemi takiben sıcaklık yükselmesi ile çimlenmeye başlayabilir.
- İklim Koşulları ve Bölgelere Uygunluk: Bitki türleri genellikle belirli iklim bölgelerine ve sıcaklık aralıklarına adapte olmuştur. Uygun sıcaklık koşullarının sağlandığı bölgelerde daha iyi sonuçlar elde edilir.
SU FAKTÖRÜ
Su tüm canlı türler için çok önemli bir faktördür çünkü tüm canlılar yaşamlarını idame ettirmek için suya ihtiyacı vardır.
Tohum çimlenmesinde de suyun önemi kritik önem taşımaktadır. Çünkü su tohumun metabolik işlemlerini başlatması için gereklidir. Su faktörünün tohuma olan etkilerini sıralamamız gerekirse;
- Kabuk Yumuşatma: Su, tohum kabuğunun yumuşamasına yardımcı olarak embriyonun çıkmasını ve büyümesini sağlar.
- Hücre Aktivasyonu: Su, metabolik süreçleri aktive eder. Bu süreçler, embriyonun büyümesini, köklerin ve filizlerin oluşumunu teşvik eder.
- Enzim Aktivitesi: Enzimler, tohumdaki depo besinleri parçalayarak embriyonun ihtiyaç duyduğu enerji ve besin maddelerini sağlar.
- Hücresel Genişleme: Su, hücrelerin genişlemesine neden olarak köklerin ve filizlerin büyümesini destekler.
- Çimlenme başlangıcı: Tohumun su emme yeteneği, çimlenmenin başladığı ve embriyonun büyümeye başladığı noktadır
OKSİJEN FAKTÖRÜ
Oksijen, üç ana faktörden biridir tohumun çimlenmesi için olmazsa olmaz oksijen çimlenme süreci sırasında, embriyonun metabolik aktivitesini desteklemek, enerji üretimi sağlamak ve hücresel işlevleri sürdürerek büyüme ve gelişme süreçleri açısından kritiktir.
Solunum yoluyla bitki, depo besin maddelerini parçalayarak enerji üretir. Bu enerji, embriyonun büyümesi ve köklerin filizlenmesi için kullanılır. Kökler toprağın altında bulunduğu için oksijene erişim konusunda da önemli bir rol oynar.
İyi havalandırılmış topraklar, tohumların çimlenmesi ve köklerin sağlıklı gelişimi için önemlidir. Oksijenin tohum çimlenmesindeki bu temel rolleri, tohumların sağlıklı gelişmesi ve bitki yetiştirilmesi için önemlidir.
Toprak yapısı, sulama yöntemleri ve hava koşulları gibi faktörler oksijenin tohumlara ulaşımını etkileyebilir.
IŞIK FAKTÖRÜ
Işık, tohum çimlenmesini etkileyen önemli faktörlerden biridir. Ancak, ışığın etkisi bitki türüne ve ışık gereksinimine göre değişebilir.
- Işık Gereksinimi: Işık, bazı bitki türleri için çimlenme sürecinin bir parçasıdır. Bu bitkiler ışığa duyarlıdır ve ışığın varlığı çimlenme sürecini başlatır.
- Karanlık Gereksinimi: Bazı bitkiler ise karanlık gerektirir. Bu tür bitkilerin tohumları karanlık koşullarda çimlenir.
- Fotodormansi: Fotodormansi, ışığın tohum çimlenmesini engelleyen bir durumu ifade eder. Bu durum bazı bitkilerde belirli bir süre boyunca ışığa maruz kalmadan önce çimlenmenin gerçekleşmemesine neden olabilir.
TOPRAK PH DEĞERİ FAKTÖRÜ
pH değeri, toprağın asitlik veya baziklik düzeyini ölçer ve bitkilerin besin maddelerine erişimini, tohum çimlenmesini ve kök gelişimini etkileyebilir.
Toprağın pH değeri, topraktaki mineraller olan demir, mangan gibi asitlik özelliği olan mineraller daha fazla çözünürken fosfor, çinko gibi alkali mineraller daha yavaş çözünür bu da çimlenmeye etki eder.
Uygun pH düzeyleri, bitkilerin kökleri tarafından daha iyi emilen besin maddelerini sağlayabilir.
TOPRAK TÜRÜ VE DOKU YAPISI FAKTÖRÜ
Tohum çimlendirme tohumların su tutma kapasitesi, toprak porozitesi, besin maddeleri içeriği ve drenaj yeteneği gibi özelliklerde farklılık gösterir.
Tohum çimlendirme toprağı bitki yetiştiriciliği ve tohum çimlenmesi açısından büyük öneme sahiptir.
Hangi bitki türünün hangi toprak türünde daha iyi büyüdüğünü ve çimlendiğini anlamak, başarılı bir bitki yetiştirme pratiği için tohum toprağı kritik öneme sahiptir.
- Su Tutma Kapasitesi: Killi topraklar daha fazla su tutabilirken, kumlu topraklar daha az su tutar.
- Hava Boşlukları: İyi havalandırılmış topraklar, tohum çimlenmesi ve kök gelişimi için önemlidir.
- Besin Madde İçeriği: Farklı bitki türleri farklı besin maddelerine ihtiyaç duyar, bu nedenle toprakta uygun besin maddelerinin bulunması çimlenmeyi ve bitki gelişimini etkiler.
- Drenaj Yeteneği: İyi drenaj sağlayan topraklar, su birikiminin önüne geçerek tohumların çürümesini engeller.
- Toprak Yapısı: Killi topraklar daha sıkı bir yapıya sahipken, kumlu topraklar daha gevşek bir yapıya sahiptir. Toprak yapısı, tohum köklerinin büyümesini ve toprak içinde hareket etmesini etkileyebilir.
- Sıcaklık Etkisi: Farklı toprak tipleri, güneş ışığını ve sıcaklığı farklı şekillerde emer ve yansıtır. Bu durum toprak sıcaklığını etkileyerek tohum çimlenmesini de etkileyebilir.
- Toprak Mikroorganizmaları: Farklı toprak tipleri, farklı türlerde mikroorganizmaları barındırabilir. Bu mikroorganizmalar toprak yapısını etkileyebilir ve bitkilerin çevresindeki toprak ekosistemini şekillendirebilir.
Yazan: Ziraat Mühendisi Cafer Aşar
