Akdeniz iklimi; bitki örtüsü, sıcaklık, yağış rejimi gibi özellikleri ile tarımsal üretim bakımından önemli bir yere sahiptir. Bu iklim, 30-40 güney-kuzey enlemleri arasında kıyılarda görülmektedir. Genellikle Akdeniz kıyılarında görüldüğünden bu adı almıştır.
Bu yazımızda Akdeniz ikliminin özellikleri ve Akdeniz iklimi tarım faaliyetleri üzerindeki etkisi nasıl olmaktadır gibi konulara değineceğiz.
AKDENİZ İKLİMİ NEDİR?
Akdeniz iklimi en basit tanımı ile yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçen bir subtropikal iklimdir. Dünyada 30-40 kuzey ve güney enlemleri arasında görülmektedir. Sıcaklık ortalamalarına göre üçe ayrılmaktadır.
Bunlar sıcak yaz Akdeniz iklimi, ılık yaz Akdeniz iklimi ve soğuk yaz Akdeniz iklimidir. Sıcak yaz Akdeniz ikliminde yazlar fazla sıcak ve kurak geçer. Ilık yaz Akdeniz ikliminde ise sıcak ve kuru yazların sıcaklık ortalaması sıcak yaz Akdeniz iklimine göre biraz daha düşüktür. Ve son olarak soğuk yaz Akdeniz ikliminde sıcaklıklar daha düşük ve yazlar daha ılıman geçmektedir.
AKDENİZ İKLİMİ ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
Akdeniz ikliminin yazları sıcak ve kurak kışları ılık ve yağışlı geçen bir iklim olduğundan bahsetmiştik. Yaz sıcaklıkları, güneş ışınlarının dünyaya geliş açısından dolayı artar ve kuraklık oluşur. Kış aylarında don olayı ve kar yağışı görülmez. Nedeni en soğuk ayın sıcaklık ortalamasının 8- 10 °C olmasıdır. Genel olarak yıllık sıcaklık ortalamaları ise 18- 20 °C’dir.
Akdeniz iklimi yıllık yağış miktarı 600- 1000 mm arasındadır. Rejimi düzensiz ve cephesel yağışlar görülmektedir. Akdeniz iklimi toprak tipi olarak kırmızı renkli ve kalkerli araziler üzerinde gelişen Terra Rosa toprakları yaygındır.
Akdeniz iklimi bitki örtüsü olarak kızılçamlar ve kızılçamların tahrip edilmesi sonucu ortaya çıkan yaz kuraklığına dayanıklı makiler, Akdeniz iklimi özellikleri arasında yer alır.
AKDENİZ İKLİMİ NERELERDE GÖRÜLÜR?
Avustralya’nın güneybatısı, Kuzey Amerika Kaliforniya çevresi, Güney Afrika Cumhuriyeti’nin Kap bölgesi, Şili’nin orta kesimleri ve Akdeniz’e kıyısı olan ülkelerde görülmektedir.
Akdeniz iklim haritası bu bölgeleri göstermektedir. Mısır ve Libya’nın Akdeniz’e kıyısı olmasına rağmen buralarda Akdeniz iklimi görülmez. Nedeni yer şekillerinin engebesiz olması iç kısımlarda görülen çöl ikliminin kıyılara kadar ulaşmasıdır.
Peki Türkiye’de Akdeniz iklim bölgesi olarak nereleri sayabiliriz bunlara bakalım. Türkiye’de yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı, bitki örtüsünün genel olarak maki olarak görüldüğü yer Akdeniz bölgesidir.
Akdeniz bölgesinde Torosların denize bakan yamaçlarında 800-1000 metreye kadar olan alanlarda görülmektedir.
Ayrıca Ege kıyıları boyunca kuzeye gidildikçe ve içe doğru uzanan grabenler boyunca, Trakya’nın Ege kıyıları ile Marmara’nın Güney Marmara kıyılarında, Güneydoğu Anadolu Orta Fırat bölümünde Kilis ve Gaziantep’te de Akdeniz iklimini görmekteyiz.
AKDENİZ İKLİMİNDE YETİŞEN MEYVE SEBZELER
Akdeniz ikliminde yetişen meyve ve sebzeler kış aylarının ılık geçmesi yaz aylarının sıcak olması nedeni ile meyvelerin gelişip büyümesi ve olgunlaşması için oldukça uygundur. Peki Akdeniz ikliminde yetişen meyve ve sebzeler nelerdir bunlara bakalım.
- Turunçgiller (Portakal, greyfurt, limon, mandalina, turunç ve muz gibi)
- Zeytin
- Üzüm
- İncir
- Şeftali
- Kiraz
- Kestane
- Salatalık
- Domates
- Patlıcan
- Pamuk
- Buğday
Ve yer fıstığı, susam gibi ürünlerde üretilebilmektedir.
AKDENİZ İKLİMİNİN TARIM FAALİYETLERİNE ETKİSİ NEDİR?
Akdeniz iklimin özellikleri ve nerelerde görüldüğünden bahsettik. Peki Akdeniz iklimi tarım faaliyetleri üzerindeki etkisi nedir buna bakalım. Akdeniz ikliminin yazları sıcak ve kurak olduğundan bahsetmiştik.
Yaz aylarındaki bu düşük yağış miktarı bitkilerde sulama ihtiyacını artırmaktadır. Fakat Akdeniz ikliminin görüldüğü bölgelerde su kaynakları sınırlıdır. Bu yüzden sürdürülebilir su yönetimi ve etkili sulama yöntemleri bu bölgelerde büyük önem taşımaktadır.
Damlama sulama, yağmurlama sulama gibi sulama yöntemlerinin kullanılması, sulama zamanlarının ayarlanması Akdeniz ikliminde suların verimli kullanılmasını ve tarımın sürdürülebilirliğini sağlayacak yöntemlerdir.
Aynı zamanda Akdeniz ikliminin sıcak ve nemli olması bitkilerin yetişmesinde oldukça olumlu etkilere sahiptir. Sıcak yazlar pamuk yetiştiriciliği yapılmasında, yağışlar narenciye yetiştiriciliği yapılmasında etkili olmaktadır. Bu iklim görüldüğü bölgelerde aynı anda farkı sebze ve meyveler yetiştirmeye olanak sağlar.
İklim değişikliği Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerdeki tarım faaliyetlerini etkileyebilir. Akdeniz ikliminin görüldüğü bölgelerde su kaynaklarının azlığından söz etmiştik. İklim değişiklikleri ile kuraklıklar daha sık yaşanabilir ve su kaynaklarının azalması sorunuyla karşı karşıya kalınabilir.
İklim değişikliğinden kaynaklanan aşırı sıcaklar bitkilerin gelişmesine olumsuz etki ederken yoğun bahar yağışları toprak erozyonuna sebep olarak bitki köklerine zarar verebilir.
İklim değişikliği bitki hastalık ve zararlılarının yayılmasını etkileyebilir. Çevre koruma önlemleri ve sürdürülebilir tarım uygulamaları gibi bazı uygulamalar tarım sektörünün iklim değişikliği ile mücadelesinde önemli rol oynamaktadır.
Bu yazımızda Akdeniz ikliminin özellikleri nedir ve nerelerde görülür gibi konulara değindik. Ve son olarak da Akdeniz iklimi tarım faaliyetleri üzerine etkisi nasıl olmaktadır bundan bahsettik.
Özetle; Akdeniz iklimi yaz kuraklığı ve ılıman geçen kışları ile ürün çeşitliliği ve aynı anda farklı sebze ve meyve yetiştirme olanakları sağlamaktadır. Sınırlı sulama kaynakları ve iklim değişiklikleri sebebiyle bilinçli ve sürdürülebilir tarım yöntemleri kullanarak tarım yapılması gerektiği unutulmamalıdır.
Ayrıca bu tarz içerikler ilginizi çekiyorsa “Türkiye’nin Bölgelerine Göre Endemik Bitki Türleri” adlı listemize göz atabilirsiniz.
Yazan: Ziraat Mühendisi Aslı Nur Kasa