Ülkemizin ekonomi ve sosyal gidişatında en önemli sektörlerin başında olan tarım, yapısal değişim ve dönüşüm çalışmalarıyla beraber ekonomimize önemli katkılar sağlayan bir sektör haline gelmiştir. Tarım sektörünün ilerlemesiyle birlikte, bu sektörün enerji ihtiyacı artmakta ve enerji çeşitliliği önem kazanmaktadır. Bu şekilde yenilenebilir enerji kaynaklarının tarımsal faaliyetlerde kullanımına yönelik yaklaşımlar tarım sektörünün gelişimi açısından büyük öneme sahiptir.
Ülkemiz yenilenebilir enerji kaynakları içerisinde jeotermal enerji bakımından dünyada yedinci Avrupa’da ise birinci sıradadır. Özellikle jeotermal seracılık ile bu enerji sera ısıtmasında yaygınlaştırılması ile kaliteli ve sürdürülebilir bitkisel üretimin artırılması amaçlanmıştır.
JEOTERMAL ENERJİ NEDİR?
Jeotermal enerji nedir sorusunun cevabını ise dünyanın alt yüzeyinde elde edilen ısı olarak kısaca açıklayabiliriz. Su ya da buhar jeotermal enerjiyi dünya yüzeyine taşınarak bu enerji ısıtma, soğutma ya da elektrik üretmek için kullanılabilmektedir.
Jeotermal enerji yenilenebilir, sürdürülebilir, tükenmeyen ve güvenilir yeşil bir birincil enerji kaynağıdır. Bu içerikte jeotermal ısıtmalı seralar kullanımının avantajlarını ve sürdürülebilirliğini açıklayacağız.
Ülkemizde ve dünyada üretim maliyetlerinin içerisinde enerji büyük götürü sağlamaktadır. Bu maliyetinin dışında enerji kaynağına erişmekte ayrıca problemdir. Her ülke kendi kaynaklarını kullanmaya yönelerek bu maliyetleri düşürmeye çalışmaktadır.
Seralar dünya üzerinde genelde katı yakıt olarak kurulmakta fakat her geçen gün artan maliyetler nedeniyle seraların da enerji maliyeti artmaktadır. Bu maliyet bazı bölgeler için kullanılabilirliği düşürmektedir. jeotermal enerji ile sera ısıtma enerji kaynağının çıktığı yerde ya da yakının da büyük avantaj oluşturmaktadır.
JEOTERMAL ENERJİ NASIL ÇALIŞIR?
Jeotermal enerji santralleri kaynaklardan elektrik üretimi ısı ve buhar kullanılarak yapılmaktadır. Kuyuda üretilen akışkanın buhar ve su olarak ayrılmasına dayanan konvansiyonel santrallerde buhar, türbinlere gönderilerek devamında jeneratörler ile elektrik elde edilmiş olur.
JEOTERMAL ENERJİNİN AVANTAJLARI
Jeotermal enerjinin tarımsal üretim alanlarında kullanılması, bitkinin ihtiyaç duyduğu sıcaklığı sağlamasının yanında kesintiye uğramadan yılın her döneminde üretim yapılabilmesine olanak sağlamaktadır. Jeotermal ısıtmalı seralar düzenli ve sabit sıcaklık olduğu için verim de doğrudan etkilemektedir.
Sera ısıtmasında fosil yakıt kullanılan işletmelere oranla işçilik, kalite ve maliyetteki üstünlük jeotermal enerji ile sera ısıtma ya olan ilgiyi arttırmıştır. Sıcaklığın, iklim şartları ile sağlanamaması durumunda üretimde kesinti olmaması adına ısıtma gerekmekte ve bu da üretimde maliyet artışına neden olmaktadır. seraların ısıtılmasında jeotermal enerji kullanımı üretimde bitkinin ihtiyacı olan sıcaklığı devamlı sağlamasıyla birlikte yılın her döneminde kesintisiz devam etmektedir.
Seradaki ısıtmanın düzenli akış ile ürün kalitesi artar ve hastalık riski düşük olmaktadır. jeotermal enerjinin bir diğer avantajı ise birçok teknik kullanarak üretim gerçekleştirilebilmesidir. Bu tekniklerden biri de cocopeat tekniği, topraksız tarıma uygun olan bu yöntem ile bitkinin ihtiyacı olduğu zaman besleme yapılabilmektedir.
JEOTERMAL ENERJİNİN TÜRKİYE’DEKİ KULLANIM ALANLARI
Jeotermal ısıtma sistemleri yaygın bir kullanım alanına sahiptir. Türkiye’de elde edilen jeotermal enerjiden elektrik üretimi, ısıtma, termal ve sağlık turizmi, endüstriyel mineral eldesi, balıkçılık, kurutmacılar gibi alanlarda yararlanılmaktadır.
Türkiye’de jeotermal seracılık Jeotermal enerji uygulaması ile ilk elektrik üretimi 1975 yılında MTA Genel Müdürlüğü tarafından kurulan ve 0,5 Mwe güce sahip Kızıldere Santrali ile başlatılmıştır. Jeotermal enerjinin kullanımı artırmak ve çiftçiye destek sağlamak adına da orman bakanlığımız tarafından jeotermal seracılık fizibilite raporu ve yatırımcı rehberi adı altında sera da üretim yapan üreticilere destekte bulunulmaktadır.
TÜRKİYE’DE JEOTERMAL SANTRAL NERELERDE VAR?
Türkiye’de sera tarımı, jeotermal enerji santralleri ülkemizde Ege bölgesi ve Güney Marmara bölgesi jeotermal enerji bakımından ilk sıralarda yer almaktadır. Türkiye’de elektrik üretimine uygun santrallerin bulunduğu iller Denizli de Kızıldere, Aydın Germencik, Çanakkale Tuzla, Aydın Salavatlı, Kütahya Simav, İzmir Seferihisar, İzmir Dikili, Manisa Cafer beyli de bulunmaktadır.
Türkiye’de seracılık standartlarında ısıtma giderleri sera maliyetini büyük ölçüde etkileyen en önemli unsurlardan biridir. Seracılık üretim sahalarında ısıtma giderleri, yetiştirme mevsimi, bölge ve ürün tipine bağlı olarak değişmektedir. Yaklaşık olarak toplam maliyetin % 25 ile % 40’ını oluşturmaktadır. Bitkinin ihtiyaç duyduğu sıcaklığı sağlayarak %40 oranın da verimi artırabiliriz.
Bu sebeple jeotermal ısıtmalı seralar kaynak olarak kullanılarak ısıtma işlemi gerçekleştirilen seralarda, bitki gelişimi ve döllenme için gereken sıcaklık ekonomik şartlarda sağlanarak gerekli havalandırma ile sera içi nem kontrol edilmekte ve bundan kaynaklanabilecek hastalıklar engellenerek doğrudan verim olumlu artış sağlamaktadır.
TARIMDA JEOTERMAL ENERJİ NASIL KULLANILIR?
Ekonomik tarım yöntemleri jeotermal enerji dünya genelinde tarımsal uygulamalar arasında jeotermal enerjiden en yüksek seviyede sera ısıtma da yararlanmaktadır yaklaşık %14 lük kısmı jeotermal enerji ile sera ısıtma da kullanılmaktadır.
Jeotermal sera alanları topraktan ya da zeminden yapılan ısıtma en uygunudur. İkinci olarak jeotermal enerji hayvancılık ve balıkçılık işletmeleri yararlanmaktadır. Ve en düşük yararlanılan kısım da ürün kurutma işlemidir. Toprak ıslahında da bitkilerin yetişmesinde engelleyici olan faktörleri ortadan kaldırmak için de jeotermal enerji uygulamaları yapılmaktadır.
JEOTERMAL SERACILIK NEDİR?
Her geçen gün artan maliyetlerle birlikte yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı artmaktadır. Jeotermal seracılık da jeotermal enerjinin yanın da ya da yakının da kurulan ısıtma enerjisini jeotermal enerjiden karşılayan seracılık modelidir.
SERALAR JEOTERMAL ENERJİ İLE NASIL ISITILIR?
Sera ısıtmasında jeotermal enerji, tarımda seraların ısıtılmasında yaygın olarak kullanılmaktadır. Seraların ısıtılması için kalorifer sistemi kurulduktan sonra sıcak su direkt oradan verilebilmektedir. Ya da sıcak su ile hava ısıtılıp bu hava seralara verilerek seranın ısıtılması sağlanmaktadır.
Sınıflandırma yapacak olursak Kanatçıklı boru (serpantin) sistemleri, Fanlı serpantin sistemleri, Topraktan ısıtmalı sistemler, Düz borularla (doğal taşınımla) ısıtma sistemleri şeklinde farklı yöntemleri bulunmaktadır.
JEOTERMAL SERACILIK NASIL YAPILIR?
Jeotermal seracılık da ve jeotermal ısıtma sistemleri tesis kurulumunda bir çok faktöre dikkat edilmelidir. Kurulacak yerin konumu, yağış aldığında sel olmamasına, rüzgar yönüne, güneş görmesine ve su tahliyesi gibi faktörler jeotermal seracılık için göz önüne alınması gerekmektedir.
Jeotermal enerji ile sera ısıtma sistemleri, toprağın içerisine ve yüzeyine yerleştiren ısıtma sistemleri ile ısı değiştirici ve fan kullanarak uygulayan hava ısıtma sistemlerinden oluşmaktadır. Jeotermal enerji uygulamalarında en uygun sistemin toprak altından ya da zeminden yapılan ısıtma sistemidir.
Sistemlerde kullanılan ısıtma boruları, yüksek sıcaklığa dayanaklı ve kolay döşetilebilir olan plastik malzemeden yapılmaktadır. Sistemin ısıtması sıcak iklim koşullarında tek katlı cam seranın ısı ihtiyacını karşılamak için yeterli olmaktadır. Isı değiştirici ve fan üniteleri genellikle geçici olarak ısıtma yapılması gerektirilen yerlerde yani ılıman iklimler için daha uygundur.
JEOTERMAL SERACILIĞIN SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIMA FAYDALARI
Tarımsal üretimini yılın geneline yayılabildiği üretim modeli jeotermal ısıtmalı seralar yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı ile sürdürülebilir tarım imkanı sunmaktadır. Doğal enerji kaynaklarının çevre kirliliğine neden olmadan verimli şekilde kullanılması ile jeotermal seracılık büyük önem taşımaktadır.
Enerji kullanımı ve üretimi ile hava kirliliği arasındaki ilişki tartışılmazdır. Hava kirleticileri dediğimiz havanın doğal bileşimini etkileyen is, duman, toz, buhar, aerosol gibi kimyasal maddelerdir.
Jeotermal ısıtma sistemleri kullanımı sonucunda, fosil yakıtların tüketimi ve bunların kullanımından doğan sera etkisi ve asit yağmuru gazları atmosfere atımından dolayı oluşan zararlı maddele ortadan kaldırarak ormanların ve bitki örtüsünün zarar görmesi engellenecektir.
Örtü altı bitki yetiştiriciliği bitkilerin yetiştiği mevsim dışında da yetiştirilmesini sağlayan tarım modelidir. Bu modeli de jeotermal kaynak ile ısıtılması gerçekleştirmektedir.
Sonuç olarak Türkiye’de jeotermal seracılık git gide önem kazanmaktadır. Ve tarımda sürdürülebilir teknikler kullanılarak birim karbondioksit cinsinden ölçülen, üretilen sera gazı miktarı açısından insan faaliyetlerinin çevreye verdiği zararın ölçüsü olan karbon ayak izi miktarı düşürülmektedir.
Yazan: Ziraat Mühendisi Beyza Söğüt
