Şap hastalığı nedir? Nasıl bulaşır ve tedavi edilir? Diye düşünüldüğünde; bazı hayvanlarda ciddi kayıplara yol açan oldukça bulaşıcı, teşhisi doğru yapılmadığı takdirde hızla yayılan, birçok tipi olan bir bulaşıcı hastalık olduğu bilinmektedir.
Şap hastalığı nedir, denildiğinde ‘’Aft humması’’ veya “dabak hastalığı” olarak bilinen ve halk dilinde bu şekilde de kullanılan bu hastalıkta bir virüsün etmenin etkili olduğu, süt ve süt ürünleri ticaretinde ve tüketilmesi durumunda da hasta olan hayvanın varsa yavrusuna kadar bulaşabileceği bilinmelidir.
Keçi, koyun gibi küçükbaş hayvanlarda yavru düşmesine, hatta ölüme kadar ilerleyebileceği unutulmamalı ve bu hastalık etmeni virüsünde 7 farklı tipinin olduğu hangisinin ne derecede bulaşıcı olduğu bilinmelidir. Büyükbaş hayvan olarak bildiğimiz inek (sığır) gibi çift toynaklı hayvanlarda da görülen bu hastalık hava yoluyla bulaşır.
Sığırlarda şap hastalığı kalıcı hasarlara neden olmasının yanı sıra süt üreten sığırlarda da süt verimi düşüşüne neden olduğu görülür. Küçükbaş hayvan olan koyunun yavrusu Kuzularda şap hastalığı henüz ilk aylarda bulaşması durumunda, kuzu dirençsiz ve yeteri kadar gelişmediği takdirde hastalık fark edilemeden yani herhangi bir belirti olduğu gözle görülmeden kuzunun ölümüne yol açabilir.
Hayvanlarda şap hastalığı belirtileri öncelikle memelerde kabarcık şeklinde yaralarla kendini gösterir sadece bu bölgeyle sınırlı kalmayan ve keseciklere benzeyen bu doku oluşumları ağızda ve tırnakta da görülmeye başlar. Sonrasında süt üretimin düşmesi ve hatta sütten kesilmede görülür.
Enfekteli hayvan halsizleşir, hareketsizleşir yürümede zorluk ve topallama da görülebilir. Akut hastalığı olarak görülen bu hastalıkta hayvan nefes almakta dahi zorlanır. Şap hastalığı belirtileri görüldüğün de daha fazla bulaşıklık olmadan uzman veteriner tarafından sağlıklı bilgi alınmalıdır. Ne yazık ki Şap hastalığı tedavisi olmayan bir hastalık olduğundan, bulaşma en aza indirilmeli ve çiftlikte buna karşın önlemler alınmalıdır.
HAYVANLARDA ŞAP HASTALIĞI NEDİR?
Hayvanlarda şap hastalığı nedir? diye ayrıntılı inceleyecek olursak şap hastalığı belirtileri dilde ağız çevresi olan dudakta ciddi derece belirgin kist görünümünde yaralar oluşturan bu hastalıkta, hayvanlarda bulaşmadan 1 gün sonrasında salya akıntısı gözlemlenebilir özellikle sığırlarda şap hastalığı belirtileri bu yönden tipiktir.
Hayvanlarda şap hastalığı bulaşma hava yolu ile civar çiftliklere hatta olası durumlarda yan köylere dahi bulaşmaması için hastalıklı hayvanlara karantina ve kontrollü kesim işlemleri yapılmalıdır.
Dabak hastalığı tedavisi olmayan bir hastalık olduğundan, İdrar ve gübrede bulaşmayı hızlandırır bu yüzden özellikle hayvanların bunlara temasından kaçınılmalı ve besicilerde diğer sağlıklı hayvanlara hastalığı bulaştırmamak için ellerini, kıyafetlerini temiz tutmalı, sağlıklı hayvanların beslenmesine ve aşısına dikkat etmelidir.
ŞAP HASTALIĞI HANGİ HAYVANLARA BULAŞIR?
Peki şap hastalığı hangi hayvanlara bulaşır? Hayvanlarda dabak hastalığı tedavisi olmadığından bulaştığı hayvanlarda ciddi yara belirtileri ve dirençsiz hayvanlara da bulaştığında ölümlere yol açan bir hastalık olduğundan bulaştığı hayvanların ne olduğu da önem arz etmektedir. Çift toynaklı hayvanlara yani çoğu büyükbaş ve küçükbaşlara bunun yanı sıra geyiklere, domuzlara ve hatta su aygırlarında dahi görülebilir.
ŞAP HASTALIĞININ KLİNİK BELİRTİLERİ NELERDİR?
Şap hastalığı belirtileri nedir? diye bakıldığında hayvanlarda şap hastalığı belirtileri yüksek ateş, halsizlik gibi hafif belirtilerle başlayıp, hayvanın ağzında yaralar ile devam eder.
Hastalık ilerledikçe yaralar meme çevresine bazen toynaklara da bulaştığı görülür. Yeme isteğinin durması ile iyice beslenemeyen hayvanı bitiren bu durumlarda süt kesilmesi ve ölüm en önemli ve ciddi sorunları da beraberinde getirir.
ŞAP HASTALIĞI NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Bütün bunlar sonucunda akla ilk gelen soru öyleyse şap hastalığı nasıl tedavi edilir? Olmalıdır. Hayvanlarda şap hastalığı tedavisi doğrultusun da besiciler, bu konuda yetkililerden çok fazla yardım istemelerine rağmen bir çözümü olmadığı kabullenilmeli ve bir an önce gerekli önlemler alınmalıdır.
İneklerde şap hastalığı virüs etmeninden oluştuğundan virüslere henüz tedavi yöntemi bulunmamakla beraber gerekli önlemler alındığın da hastalık en azından diğer hayvanlara bulaşmadan durdurulması amaçlanmalıdır. Bunların sonucunda şap hastalığı kaç günde geçer? veya hayvan ne kadar gün sonunda tamamen iyileşir? sorularına yanıt almak biraz zordur.
ŞAP HASTALIĞININ BULAŞMA YOLLARI VE UYGULANACAK ÖNLEMLER
Şap hastalığının bulaşma yolları ve uygulanacak önlemler başlığı altında söylenecek çok fazla şey vardır. Şap hastalığı neden olur ve hayvanlarda sap hastalığı nasıl olur hususları da dikkate alınarak önlemler alınmalıdır. Akla gelen diğer önemli sorular arasında şap hastalığı insana bulaşır mı? Evet nadiren de olsa insanı etkileyebilen bir virüs olduğu da unutulmamalıdır.
İnsanlarda şap hastalığı uygulanacak önlemler doğrultusunda yapılmalıdır. Öncelikle insan sağlığı açısından bulaşık hayvan sütü mecbur kalmadıkça içilmemeli en az 85 derecede kaynatılmalıdır. Diğer önemli husus ise et tüketimidir. Etler 4 derecede en az bir gün bekletilmeli mecbur kalmadıkça yenilmesi tercih edilmemelidir. Sığırlarda şap hastalığı sonucunda böyle sıkıntılara dikkat edilmelidir.
Ülkemizde et ve süt tüketimi oldukça fazla ve insan sağlığı açısından da önemlidir. Şap hastalığı bulaşma yolları bilindiğinde uygulanacak önlemler doğrultusunda hastalığın yayılmasını engellenebilir. Tedavi ne yazık ki mümkün olmadığından öncelikle besiciler hayvanları sürekli gözlem halinde olmalıdır.
Hayvanlarda şap hastalığı belirtileri nedir, diye araştırılıp herhangi bir ateş, iştahsızlık yapan hayvanlarda yakından inceleme yapılmalıdır. Böyle hayvanlar Veteriner tarafından incelenmeden sürüye ve ahıra alınmamalı karantina uygulanmalıdır.
Hayvanın idrarından hatta ortamda bulunan sineklerin dahi virüsü yaymasını kaçınılmazdır. Besici kesinlikle kıyafet el ve yüz temizliğine dikkat etmeli hayvanları besleme öncesi ve sonrasında ellerini dezenfekte etmelidir. Hayvanın varsa yavrusu da bu konuda öncelikli göz önünde bulundurulması gereken faktördür. Yavru hayvandan uzak tutulmalı sütten kesilmelidir.
Hastalık bulaşan hayvan solunum yoluyla hastalığı bulaştırabildiğinden civar mahallelerde kesinlikle dolaştırılmamalı karantina en az 10 gün yapılmalıdır. Çünkü etrafta dolaşan sineklerden ve rüzgardan dahi yayılma olabileceği unutulmamalıdır.
Hastalık görülen ev şap hastalığı nedir konusu başta olmak üzere bulaşma durumunu çevre komşular bildirmeli ve geniş bir önlem alınmalıdır.
Ayrıca hayvan hastalıkları hakkında daha fazla bilgi almak için yine sitemizde yer alan “Tavuklarda En Sık Rastlanan Hastalıklar ve Önlemleri” adlı rehberimize göz atabilirsiniz.
Yazan: Ziraat Mühendisi Büşra Selli
