HAYVANCILIKTA ZOONOZ HASTALIKLARI VE KORUNMA YÖNTEMLERİ

Hayvancılıkta zoonoz hastalıklardan korunma yolları hem hayvanların sağlığını hem de insanların sağlığını korumayı amaçlar. Hayvan hastalıkları ile mücadelede hayvanların sağlığını korumada hayvan barınaklarının temiz ve düzenli tutulması temel bir adımdır.

Temiz su temini ve uygun hijyen standartlarına uyulması, zoonoz hastalıklar ile mücadele etmede önemli rol oynar. Zoonotik hastalıklar hayvancılık faaliyetlerinden insanlara bulaşabilir ve çeşitli risklere neden olabilir. Zoonoz hastalık örnekleri bakteriyel, viral ve parazitler şeklinde hastalık farklı yollar ile yayılmaktadır.

TARIMSAL HAYVANCILIK NEDİR?

Türkiye’deki hayvancılık faaliyetleri, çiftçilikte yer alan ve hayvanların yetiştirilmesiyle ilgili olan bir tarım dalıdır. Tarımsal hayvancılık, genellikle sığır, koyun, keçi, tavuk, domuz ve diğer hayvan türlerinin yetiştirilmesini içerir.

Bu faaliyetler, gıda üretimi, yün, deri ve diğer hayvansal ürünlerin sağlanması amacıyla gerçekleştirilebilir. Hayvan sağlığı, tarımsal hayvancılıkta kilit bir öneme sahiptir. Hayvanların sağlıklı olması, verimliliklerini artırmanın yanı sıra üretilen ürünlerin kalitesini de etkiler.

HAYVAN YETİŞTİRİCİLİĞİNDE SAĞLIĞIN ÖNEMİ

Hayvan yetiştiriciliğinde sağlığın önemi büyük bir önceliktir ve bu konu hem hayvan refahını sağlamak hem de insan sağlığını korumak için kritik bir rol oynar. Sağlıklı hayvanlar, daha verimli bir üretim sağlarken, hayvan ürünlerinin kalitesini artırır ve gıda güvenliği standartlarını karşılar.

Tarımsal hayvancılık, besin kaynakları, iş gücü ve ticaret gibi çeşitli faktörlerle önemli bir şekilde entegre olmuştur. Bu nedenle, zoonotik hastalıklar tarımsal hayvancılık faaliyetlerinden insanlara bulaşabilir ve çeşitli risklere neden olabilir

ZOONOZ HASTALIK NEDİR?

6 Temmuz dünya zoonoz günü zoonoz hastalıklarından olan Kuduz’a karşı geliştirilen aşı ile başlamıştır. Zoonoz hastalıklar hayvanlardan insanlara veya insanlardan hayvanlara bulaşabilen hastalıkları ifade eder bu hastalıklar genellikle virüsler, bakteriler, parazitler veya mantarlar gibi çeşitli mikroorganizmalar tarafından tetiklenir.

Zoonozların insan ve hayvan sağlığı üzerinde önemli etkileri olabilir, çünkü Zoonoz hastalıklardan korunma yolları genellikle biyolojik, çevresel veya davranışsal faktörlerle bağlantılıdır.

ZOONOZ HASTALIKLAR NELERDİR?

Zoonotik hastalıklar hayvanlardan insanlara bulaşan hastalıklar ve dünya genelinde önemli bir halk sağlığı sorunu oluşturan enfeksiyon hastalıklarıdır. Zoonoz hastalıkları genellikle mikroorganizmaların yani virüsler, bakteriler, parazitler hayvan ve insan arasında geçiş yapması sonucu ortaya çıkar. Dünyada yaygın olarak görülen zoonoz hastalıkları en yaygın olarak bilinen zoonoz hastalık örnekleri tüberkülozdur.

BAKTERİYEL ZOONOZLAR

Hayvan enfeksiyonları arasında bakteriyel zoonozlar, bakterilerin hayvanlardan insanlara bulaştığı hastalıkları ifade eder. Bu tür bakteriyel zoonoz hastalıklar genellikle hayvanların vücut sıvıları, dışkısı veya döküntüleri aracılığıyla bulaşabilir. Türkiye’de görülen zoonoz hastalıklar çeşitli faktörlere bağlı olarak zaman içinde değişebilir.

1. Bruselloz (Brucellosis): Bu bakteriyel hastalık, genellikle sığırlar, koyunlar, keçiler ve domuzlarda bulunur. İnsanlara, enfekte hayvanların ürünleriyle temas veya doğrudan temas sonucu bulaşabilir.
2. Tüberküloz (Mycobacterium Tuberculosis): Mycobacterium tuberculosis bakterisi, özellikle sığırlarda bulunur ve insanlara enfekte süt veya et ürünleri tüketimiyle bulaşabilir.
3. Salmonella (Salmonelloz) Enfeksiyonları: Salmonella bakterisi, genellikle kümes hayvanlarında bulunur ve enfekte tavuk eti, yumurta ve süt ürünleri tüketimiyle insanlara bulaşabilir.
4. Listeriosis (Listeria monocytogenes): Listeria bakterisi, genellikle süt ürünleri, yumurta, et ve deniz ürünlerinde bulunabilir.
5. Campylobacter (Campylobacteriosis): Campylobacter bakterisi, genellikle tavuklarda ve diğer hayvanlarda bulunur. Bu bakteri, enfekte hayvan eti veya kontamine su ve gıdalar aracılığıyla insanlara bulaşabilir.

VİRAL ZOONOZLAR

Viral zoonozlar en sık görülen zoonoz hastalıklar arasında yer alır. Virüslerin hayvanlardan insanlara bulaştığı hastalıkları ifade eder. Bu tür zoonozlar, genellikle doğrudan hayvan teması, enfekte hayvan ürünleri tüketimi veya taşıyıcı organizmalar aracılığıyla insanlara geçebilir.

1. Kuş Gribi (Avian Influenza): Özellikle kuşlarda yaygın olan bu virüs, insanlara kuşlarla temas veya enfekte tavuk eti tüketimi yoluyla bulaşabilir.
2. Şap Hastalığı (Foot and Mouth Disease – FMD): Şap virüsü, özellikle sığırları etkileyen bir hastalıktır. Bu virüs, et ve süt ürünleri yoluyla insanlara bulaşabilir ve ateş, ülserler ve ağız çevresinde kabarcıklara neden olabilir.
3. Nipah Virüsü: Bu virüs genellikle meyve yarasalarının salyasında bulunur ve insanlara direkt temas veya enfekte domuz eti tüketimi sonucu bulaşabilir.
4. Ebola Virüsü: Ebola, Afrika’da primatlar ve yarasalar arasında dolaşan bir virüstür. İnsanlara, enfekte hayvan eti tüketimi, doğrudan temas veya vektörler aracılığıyla bulaşabilir.
5. Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (Crimean-Congo Hemorrhagic Fever )(CCHF): Bu virüs genellikle kene ısırıkları yoluyla bulaşır. Kene tarafından ısırılan enfekte hayvanların eti tüketildiğinde veya kanlarıyla temas edildiğinde insanlara geçebilir.

PARAZİTER ZOONOZLAR

Paraziter zoonozlar, parazitlerin neden olduğu hastalıkların hayvanlardan insanlara bulaşmasını ifade eder. Bu tür zoonozlar genellikle parazitlerin hayvanlarda yaşaması, üremesi ve insanlara geçiş yapmasıyla ortaya çıkar.

1. Tenya (Taenia saginata): Tenya, et ürünleriyle bulaşabilen bir parazittir. İnsanlar, enfekte etleri tükettiklerinde tenya yumurtalarını alabilirler. Bu durum, tenya kistlerinin insan bağırsaklarına yerleşmesine ve hastalığa neden olmasına yol açabilir.
2. Toksoplazmoz (Toxoplasma gondii): Bu parazit, genellikle kedi dışkısıyla kontamine olmuş toprak, su veya yiyecekler aracılığıyla insanlara bulaşır. Enfekte et ürünleri, sebzeler veya su kaynakları aracılığıyla bulaşabilir.
3. Leishmaniasis (Leishmania spp.): Leishmaniasis, kum sineği ısırıklarıyla bulaşan bir paraziter hastalıktır. Hem insanlarda hem de hayvanlarda görülebilir.
4. Trikinoz (Trichinella spp.): Bu parazit, eti tüketen insanlara bulaşabilir. Enfekte yeterince pişmemiş etin tüketilmesi sonucu trichinosis gelişebilir.

ZOONOZ HASTALIKLARIN İNSANLARA BULAŞMA YOLLARI

Hayvan hastalıkları insanlara bulaşma yolları çeşitli şekillerde gerçekleşebilir. En yaygın bulaşma yolu, insanların enfekte hayvanlarla doğrudan temas etmeleridir. Enfekte hayvanların etinin tüketilmesi, zoonoz hastalıkların insanlara geçişinde önemli bir faktördür. Yeterince pişirilmemiş et veya hayvan ürünleri, hastalık etkenlerini içerebilir.

Hayvan ürünleriyle doğrudan temas, özellikle süt, yumurta gibi gıdaların işlenmesi sırasında veya hayvansal ürünleri elleyen kişiler aracılığıyla bulaşabilir. Zoonoz hastalıklar, sivrisinekler, keneler, pireler gibi vektörler aracılığıyla da insanlara bulaşabilir. Zoonoz belirtileri hastalığın türüne ve bulaşan etkene bağlı olarak değişiklik gösterebilir.

ZOONOZ HASTALIKLARDAN KORUNMA YÖNTEMLERİ

Zoonoz hastalıklardan korunma yolları için hayvanların düzenli sağlık kontrollerine tabi tutulması, hijyen standartlarının yüksek tutulması, hayvan ürünlerinin güvenli bir şekilde işlenmesi ve tüketilmesi önemlidir zoonotik hastalıklar ve önlemleri konusunda bilinçlendirme kampanyaları düzenlenmelidir.

Sonuç olarak Zoonoz hastalıklar önlenmesi, sadece hayvanların değil, aynı zamanda tüketicilerin sağlığını da korur. Bu nedenle, hayvancılıkta sağlık standartlarının yüksek tutulması ve önleyici tedbirlerin alınması hayati bir konudur. Zoonoz hastalık örnekleri farklı şekilde enfekte olmuş olabilir. Tarımsal hayvancılık, ekonomik bir sektör olmasının yanı sıra, insan ve hayvan sağlığı açısından da büyük bir öneme sahiptir. Bu yüzden hayvan hastalıkları ile doğru mücadele yöntemi gereklidir.

Yazan: Ziraat Mühendisi Cafer Aşar