Yabancı otlar, üreticiler tarafından ekilmeyip, kendiliğinden yetişen ve olmaması gereken yerlerde bulunan bitkiler demektir. Bu bitkiler hem kültür bitkilerini hem de insan yaşamını olumsuz etkileyebilmektedir.
Bu yabancı ot zararlıları ile mücadele edilirken, mekanik etkilere dikkat edilmelidir. Çünkü bazı yabancı otlar rizom ve stolon yapılarıyla üremektedir. Örneğin; çapalama yöntemi ile mücadele şekli kullanılırken yabancı otların rizom ve stolonları birer tohum görevi görebilir. Bu sebeple yabancı ot zirai mücadele özenle ve dikkatle yapılmalı, mutlaka bir uzmana danışılmalıdır.
Günümüzde daha çok yabancı otlar ile kimyasal mücadele kullanılmaktadır. Ancak bu yöntem etiket dozunun dışına veya aşırıya kaçıldığında çevre ve insan sağlığına büyük olumsuz sonuçlar doğurmaktadır. Bu sebeple organik tarım gibi üretim çeşitlerinde daha çok yabancı ot kültürel mücadele tekniği kullanılmaktadır. Ancak bu yöntemler bazen yeterli olamayabilir.
Bu sebeple kimyasal mücadele yöntemine başvurulurken ilk olarak bir alanda görülen ve istenmeyen yabancı otların teşhisi yapılmalıdır. Bu yabancı otların familyasına ve morfolojik yapılarına göre uygun yabancı ot ilaçları kullanılabilir.
YABANCI OT NEDİR?
Yabancı ot nedir diye düşünüldüğünde, daha önce de bahsettiğimiz gibi bulunduğu yerde olmaması gereken ve istenmeyen bitkiler olduğu bilinmelidir.
Yabancı ot denildiğinde daha çok akla kanyaş, tarla sarmaşığı, domuz pıtrağı gibi bitkiler gelmektedir. Aslında mısır tarlasında bulunan ve üretici tarafından ekilmeyen pamuk bitkisi de bir yabancı ottur.
Asıl ve kesin bilinmesi gereken faktör, bitkinin olmaması gereken yerde bulunulmasıdır. Ancak bazen buğday-fiğ karışımı üretim yapılmakta ve üretim bilinçli bir şekilde üretici tarafından yapıldığından dolayı, fiğ bitkisine yabancı ot denilmesi yanlıştır.
YABANCI OT ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Yabancı otlar daha çok dar yapraklı (monokotiledon), geniş yapraklı yabancı otlar (dikotiledon) veya tek yıllık-çok yıllık yabancı otlar olarak sınıflandırılmaktadır.
Üretim alanında görülen bir yabancı otun tanısı ve mücadelesi yapılırken bu sınıflandırma faktörleri oldukça önem arz etmektedir. Dar ve geniş yapraklı yabancı otlar ile mücadele oldukça önemlidir.
Peki bu yabancı ot çeşitleri nelerdir? Yabancı ot çeşitleri tek yıllık geniş yapraklı yabancı otlara örnek olarak adi eşek dikeni, adi eşek marulu, arap yoncası, kısa ebegümeci verilebilirken, çok yıllık geniş yapraklılara ise karahindiba, iri sinir otu, köygöçüren, tarla sarmaşığı örnek verilebilir.
Bunların aksine tek ve çok yıllık özelliğe sahip yabancı otlar da bulunmaktadır. Tek ve çok yıllık dar yapraklı yabancı otlar olarak tilki kuyruğu, yabani yulaf, topalak, yapışkan ot, darıcan ve kanyaş verilebilmektedir.
Bunlar dışında tek yıllık dar yapraklı yabancı otlar da bulunmaktadır. Parazit otlar ise yarı parazit ve tam parazit olarak gruplara ayrılmaktadır. Parazit yabancı otlar bitkileri özellikle dayanıksız hale getirmekte ve kısa sürede çökmelerine sebep olmaktadır.
Tam parazit yabancı otlar örneği olarak bilinmesi gereken en önemlilerden biri canavar otu ve küsküttür. Yarı parazit bitkiler denildiğinde de akla en çok ökse otu gelmektedir. Bu ökse otu yarı parazit olmasının yanında aynı zamanda da çiçekli parazit bitkiler grubuna girmektedir.
YABANCI OTLARIN ZARARLARI
Yabancı ot zararları nelerdir ve ne gibi sonuçlar doğurur önce bunun kavranması gerekmektedir. Yabancı otlar kültür bitkilerine göre daha hızlı gelişim göstermektedir. Bu sebeple kültür bitkilerinin boylarını geçip, kültür bitkisinin yeterli ışık almasını büyük oranda etkileyebilmektedir. Aynı zamanda bu bitkiler toprak yüzeyini de kaplayacağından toprak sıcaklığını da büyük oranda düşürmektedir.
Bunlar dışında kültür bitkisinin besinlerine ve su kaynaklarına ortak olarak, bitki gelişimini geciktirmekte ve engellemektedir. Üretim alanı dışında karayolları üzerinde çıkan yabancı otlar asfaltın çatlamasına ve yolların bozulmasına da sebep olabilmektedir.
Yabancı ot zararları bu şekillerde doğrudan zarara yol açabildiği gibi dolaylı yollardan da zarara yol açabilmektedir. Mesela bazı yabancı otların kökleri ile salgıladıkları allelopatik kimyasallar diğer bitkilerin gelişimini etkilemektedir.
Ayrıca bazı hastalıkları ara konukçusu olarak tarlalara taşınmalarına sebep olmakta, bazı zararlı böcekleri de üzerine çekerek kültür bitkilerine taşınmasını sağlamaktadır.
Bunlar dışında temizlenmeyen yabancı otlar kurumakta ve küçük bir kıvılcımda dahi büyük yangınlara sebebiyet verebilmektedir. Bu sebeple yabancı ot zararlıları ile mücadele büyük önem arz etmekte ve uygulanması şart konumundadır.
TARIMDA YABANCI OT ÜSTÜNLÜĞÜNÜN NEDENLERİ
Yabancı otlar, kültür bitkilerine göre daha üstün bitkilerdir. Bu sebeple üretim alanında mutlaka yabancı otlarla mücadele edilmelidir. Yabancı otlarla mücadele edilmediği takdirde verim ve kalite kaybı sorunları kaçınılmazdır.
Yabancı otlar ilk olarak kültür bitkilerine göre hastalık ve zararlılara karşı daha dayanıklı bir yapıdadır. Bu sayede bu bitkiler kolayca çökmez ve ölüm nadiren görülür. Tarımda yabancı ot üstünlüğünün nedenleri arasında bilinmesi gereken ilk faktör budur.
Bu faktör dışında yabancı otlar, kültür bitkilerine nazaran daha çok tohum oluşturmaktadır. Dormansi özelliğine sahip olması sebebiyle tek bir tohum bile toprak içerisinde çimlenmeden canlılığını koruyabilmekte ve bu sebeple hayatta kalabilme ve neslini devam ettirme kapasitesi daha yüksek olmaktadır.
Ayrıca kök yapıları daha derine ve geniş alana yayılabildiğinden kültür bitkilerine göre su ve besin alma kapasitesi daha yüksektir. Çok düşük sıcaklıklarda bile dahi çimlenebilmekte ve gelişim gösterebilmektedir. Bu özellikler yabancı ot zirai mücadele yönteminde de dikkate alınmakta ve herbisitlerin yapımı bu özelliklerin dikkate alınmasıyla ortaya çıkmaktadır.
YABANCI OTLARDA YAYILMA VE BULAŞMA
Yabancı otlarda yayılma ve bulaşma çeşitli doğa olayları sonucuyla gerçekleşebildiği gibi, mekanik yollarla veya kültür bitkisi tohumlarıyla birlikte de bulaşabilmektedir. Özellikle kültür bitkisi tohumları seçilirken delinte ve sertifikalı olmasına özen gösterilmelidir.
ÜRETİM MATERYALİ İLE TAŞINMA
Yabancı otlar bazen mekanik mücadele yapılırken parçalanmakta ve bu parçalardan yeni bitkiler meydana getirebilmektedir. Aynı zamanda toprak altı organları gelişerek de yeni bitkiler meydana getirebilmektedir.
Bu çoğalmalar rizom ve stolon yapılarıyla meydana gelebilmektedir. Bu şekilde üretim materyali ile taşınma meydana gelmektedir. Çapalama yapılacak bitkinin bu şekilde üreme kapasitesi olup olmadığı net bir şekilde bilinmelidir.
Arazide görülen bir yabancı otun vejetatif üreme kapasitesi fark edilmeden mekanik mücadele yapıldığında, aslında o yabancı otla mücadele değil çoğaltma yapılmaktadır.
RÜZGÂR İLE TAŞINMA
Yabancı otların tohumlarının küçük olması sebebiyle rüzgâr ile taşınma gözlemlenebilmektedir. Bu taşınmalar sonucunda bir yabancı ot tohumu bulunduğu alandan kilometrelerce uzak alana sürüklenip, o alanda çimlenme ve gelişme kabiliyeti göstermektedir.
SU İLE TAŞINMA
Yabancı otların bulunduğu alanlardaki su kanalları, akarsular, dereler veya sel suları yabancı ot tohumlarını alıp başka bir noktaya çok kolay bir şekilde taşıyabilmektedir. Bu olaya yabancı otların su ile taşınma olayı denmektedir.
İNSAN VE HAYVANLAR İLE TAŞINMA
Yabancı otların tohumları daha önce de bahsettiğimiz gibi çok küçük boyutlarda olmakta ve bu tohumlar özellikle kuşların gagaları ile bir noktadan başka bir noktaya taşınabilmektedir.
Aynı zamanda küçükbaş-büyükbaş hayvanların derileri ve dışkıları sayesinde, insanların da kıyafetleri üzerine bulaşmaları ve nakliyat sırasında taşınması gözlemlenebilmektedir. Bu sayede insan ve hayvanlar ile taşınma çok kolay bir şekilde oluşabilmektedir.
TARIM ALET VE MAKİNALARI İLE TAŞINMA
Toprak işleme gibi aletlerin yabancı otları parçalamasıyla bu bitkilerin vejetatif kısımları veya tohumları bu aletlere yapışabilmektedir.
Daha sonrasında bu aletlerin etrafta gezinmeleri sayesinde bu parçalar toprağa düşmekte ve tarım alet ve makinaları ile taşınma gözlemlenebilmektedir.
YABANCI OTLARLA NASIL MÜCADELE EDİLİR?
Yabancı otlar, kültür bitkileriyle büyük oranda rekabet etmekte, su, besin, ışık maddelerine ortak olmaktadırlar. Bu sebeple yabancı otlar ile mücadele etmek, kültür bitkilerinin verim oranını arttırmak açısından oldukça önem arz etmektedir.
Yabancı otlarla nasıl mücadele edilir ise edilsin, bu yöntemleri tam zamanında yapmalı ve entegre mücadele tekniklerine uygun olmalıdır.
KÜLTÜREL MÜCADELE
Yabancı ot kültürel mücadele yöntemi ilk başvurulması gereken yöntemdir. Öncelikle üretim alanına herhangi bir yabancı ot tohumu veya vejetatif organının girişi engellenmelidir.
Bu sebeple kültürel mücadele kapsamında; sulama suyunun temizliğine dikkat edilmeli, delinte ve sertifikalı tohumlar tercih edilmeli, tarım alet ve ekipmanlar her kullanımdan sonra dezenfekte edilmeli, kullanılacak çiftlik gübrelerinin iyice yanmış olmasına dikkat edilmeli, gerekiyorsa ekim nöbeti yapılmalı, dayanıklı çeşitler tercih edilmeli ve yabancı otlarla tohum bağlanmadan mücadele edilmesi gerekmektedir.
KİMYASAL MÜCADELE
Yabancı otlar ile kimyasal mücadele edilirken kullanılan ilaçlara herbisit adı verilmektedir. Bu herbisitlerle mücadele yapılırken ilaçlama zamanı, ilaç dozu, kullanılacak alet ve ekipmanlar ve ilaçlama tekniğine uygun yöntemler tercih edilmelidir.
Kimyasal mücadele kapsamında herbisit kullanımı iş gücünü azaltmakta, düzenli ve doğru kullanımda tohum ve kök rezervlerini büyük oranda düşürmektedir.
YABANCI OT İLAÇLARI
Yabancı ot ilaçları kullanımında daha çok selektif ilaçlar tercih edildiğinden kültür bitkilerine zarar verilmeden yabancı otlarla mücadele yapılabilmektedir. Yabancı ot ilaç türleri etki mekanizmaları çok yönlü olabilmektedir.
Fotosentez üzerine etki ettiği gibi solunum üzerine, lipit sentezi üzerine, protein sentezi ve nükleik asit sentezlerine de etki edebilmektedir.
Kontakt herbisitlerde sadece uygulanan bölgeye etki edip taşınmaz iken, sistemik herbisitler de ise bitki dokularına giren yerlerden başka organlara da taşınabilmektedir.
Bu herbisitler yabancı otların yapraklarına doğrudan uygulanabildiği gibi, arazi üzerinde çıkış öncesinde veya çıkış sonrasında da uygulanabilmektedir. Bu şekilde gruplara ayrılan herbisitler seçilirken arazi üzerine en etkili ot ilacı seçilmelidir.
Yabancı otlar, kültür bitkilerinin yetiştirilmesinde ortaya çıkabilecek büyük sorunlardan biridir. Bu sebeple yabancı ot zirai mücadele tam zamanında yapılmalı ve bu sorunlar minimuma indirilmelidir.
Yabancı ot zararlıları ile mücadele yapılırken yabancı otların sınıflandırılmasına özen gösterilmeli, uygulanacak herbisitin ne zaman uygulanacağı doğru belirlenmelidir. Öncelikle yabancı ot kültürel mücadele yöntemleri uygulanmalıdır.
Bu sayede yabancı otları tarlalarda görmek daha güç olacağından ekonomik yönden büyük katkılar sağlayacaktır. Ancak kültürel mücadelenin yetersiz olduğu alanlarda yabancı otlar ile kimyasal mücadeleye başvurulmalıdır.
Yabancı otlar ile kimyasal mücadele kapsamında kullanılacak herbisitler Tarım ve Orman Bakanlığı resmi sitesinde duyurulmuştur. Ancak uygulama yapılmadan önce mutlaka uzman bir Ziraat Mühendisi’ne danışılması gerekmektedir.
Yazan: Ziraat Mühendisi Berke Çığır
