Bitkilerde görülen patojen funguslar oldukça fazla sayıda olup epidemi oluşturma ve belirti gösterme yönünden farklılık gösterir. Bu bağlamdan bakıldığında bağ hastalık ve zararlıları ile mücadele hususunda bilinmesi gereken hastalık belirtileri veya diğer etmenleri doğru teşhis edebilmek büyük önem arz eder.
Bir fungal patojenin kaynağının tanımlanması hastalık epidemilere yol açmadan önce o hastalığın kaynağının yok edilmesi kontrol sağlamada yardımcı olur.
Bağ küllemesi mücadelesi hastalıkla savaşımda en etkili yolların belirlenmesinde konukçu bitki ve patojen arasındaki ayrıntılı bilgi ve ekonomik faktörlerinde göz önüne alınmasıyla etkin hale gelir. Külleme hastalığı tedavisi dikkatli yapılması gereken hastalık etmenidir.
ÜZÜM YETİŞTİRME KOŞULLARI NELERDİR?
Üzüm ülkemizde çok fazla bölgede üretimi yapılan, ekonomik açıdan verim iyi olduğu sürece; büyük kazançlar elde edilmesini sağlayan, kurutmalık, sofralık, şaraplık, reçellik gibi farklı tüketim aşamalarında kullanılan değerli bir bahçe bitkisidir. Antioksidan özelliği, kanser, şeker ve diyabete iyi gelmesi yönüyle de tüketimi önemli noktalara getirir.
Üzüm yetiştirme koşulları nelerdir? diye düşünüldüğünde her bahçe bitkisinde olduğu gibi bu bahçe bitkisinde de bazı püf noktalar vardır. Öncelikle üzümün yetişeceği toprak, üzüm çeşidine kesinlikle uygun olmalı; konumu ve toprağın yapısı, toprak içeriği, üzümün toprak isteği ile uyuşmalıdır.
Peki, bunlar nelerdir, diye düşünüldüğünde ilk olarak toprağın yapısının yazları kurak, yağış yönünden az olan killi ve su geçirmeyen, yumuşak toprakların tercihi verim yönünden büyük kolaylık sağlar. Bir başka önemli nokta ise ışık ve sıcaklık isteğidir. Üzüm don ve aşırı yağışta büyük zarar görebilen bir bahçe bitkisi olduğundan, güneşlenme süresi üzüm çeşidine göre değişmesiyle birlikte; ortalama 1500-1600 saat güneşlenme isteği, +10 derecede sıcaklık isteği olduğu bilinmektedir.
Bir diğer husus ise sulama ve gübreleme isteğidir. Sulamanın üzüm çeşidine göre farklılık göstereceği bilindiği üzere, üzümün çok fazla su isteği olmadığı ancak suyun nereden alındığı, içeriğinin hastalık ve herhangi bir bulaşıklık taşımaması gerektiği kesinlikle göz önünde bulundurulmalıdır.
BAĞ BAKIMI NASIL OLMALI?
Peki Bağ bakımı nasıl olmalı? Diye düşünürsek eğer bağın yıl içerisinde bakımlarının aylara göre değişiklik gösterdiği görülür. Hasattan önce ocak ayında bağ bakımı soğuk olmayan bölgelerde bağın boğaz kökleri temizlenerek başlanmalıdır. Sonrası takip eden şubat ayında ise toprak işlemesi yapılarak gerekli olan gübreleme yapılmalıdır. Yeni dikim yapılan bağlarda dikim işlemi başlar, diğer yetişmiş olan bağlarda ise budama işlemi yapılarak bordo bulamacı ve kış mücadelesi yapılır.
Buna takriben devam eden mart ayından ise aynı işlemler sırayla devam eder ancak don zararı ve soğuk olan bölgelerde bu işlemler dikkatli yapılmalıdır. Çünkü bağ budama sonrasında hassas olacağından hastalık ve zararlı girişi olmaması için süreç dikkatle yapılmalıdır. Bu yüzden soğuk bölgelerde omcalar patlamadan ilaçlama yapılmalıdır.
Nisan ayına gelindiğinde bağ çubuğu dikimi bu ayda da devam ettiği görülebilir. Güneş alan bölgelerde uç alınması yapılabilir. Mayıs, haziran ve temmuz aylarında sadece mayıs ayında dikim yapılabilir ama diğer aylarda dikim artık yapılmamalıdır.
Bu üç ay toprak işleme, gübreleme, hastalık ve zararlı ile mücadelede yapılması gereken tüm işlemlerin yapıldığı görülür. Uç alma, yaprak seyreltme, koltuk seyreltme, bağ çubuklarının bağlanması gibi işlemlerin yapılması gerekir ve üzüm artık hasada hazır hale getirilir.
Temmuz ayının sonunda üzüm piyasaya hazır hale gelmiş ambalaj ve paketleme, kurutma, sevk işlemlerinin başladığı görülür. Ağustos ve eylül aylarında bu işlemlere devam edilir ve üzüm artık piyasaya sunulur.
Ekim, kasım ve aralık ayında ise bağ işlemleri durmuştur ve bazı bağ mantar hastalıkları, bağ zararlıları gibi ekonomik zarar eşiği düşünülerek ilaçlamalar yapılmaya başlanır.
BAĞ NASIL SULANIR?
Sulama bahçe bitkileri açısından ve bitki çeşidine göre değişiklik gösteren önemli bir unsurdur. Bağ nasıl sulanır? Sorusuna bakıldığında sulamanın üzüm çeşidine göre değişiklik gösterdiği görülür ve aslında bağ sulamada dönemlerin dikkate alınması gerektiği bilinmelidir ve buna takriben şaraplık, sofralık, kurutmalık çeşitlerde sulama miktarları da değişiklik gösterebilir.
Gözlerin patlama dönemleri ocak-şubat-mart aylarında bir sulama, çiçeklenme ve meyve tutumu döneminde yine bir sulama, meyve tutumu ve ben düşme dönemine kadar bir sulama, olgunlaşma dönemi ve hasattan sonrada birer sulama yapılmalıdır.
Sulama salma sulama şeklinde yapılmamalı damlama sistemi kurularak yeterli miktarda verilmeli aksi durumlarda bağ hastalıkları yönünden artış olacağı unutulmamalıdır.
BAĞDA GÜBRELEME NASIL OLMALI?
Gübreleme konusu yetiştirme açısından, bağlarda ilaçlama takvimi ile birlikte değerlendirilip toprak ve su analizine göre verilmesi gereken, aşırıya kaçınıldığında bağ küllemesi ile kültürel mücadele aşamasında zorlanmaya neden olan bir besin maddesi olduğu unutulmamalıdır.
Peki üzüm yetiştirme koşullarında bağda gübreleme nasıl olmalıdır? Öncelikle bağın yaşı bu konuda ilk dikkate alınması gereken maddelerdendir. Eğer bağ yeni yetişmekte ve genç ise; toprak analize de göz önüne alınarak, yanmış hayvan gübresi ile birlikte azot ve potasyum gübresi verilmelidir.
Yaşını almış ve gelişmiş bağlarda ise gübreleme toprak analizine bakılarak, toprağın yıllar içerisinde yıkandığı ve yetişen üzüm türünün de topraktan beslendiği göz önünde bulundurularak azotun farklı formları ve azot, fosfor, potasyum yanmış hayvan gübresi yeterli miktarlarda düzenli olarak verilmelidir.
ÜZÜMDE OİDİUM HASTALIĞI NEDİR?
Bir bahçe bitkisi olan üzümde; yetiştirme teknikleri doğru uygulandığında, temiz anaç-çubuk seçildiğinde, sulama ve gübreleme de olması gerektiği gibi yapıldığında; bitki mantar hastalıkları benzeri fungal etmenlere, bitki zararlılarına, bitki bakteri etmenlerine ve diğer bitkide hastalık yapan etmenlere rastlamak mümkün olmuyor ancak bu koşullar sağlanmadığında bazı bitki mantar hastalığı bahçe tesislerinde görülebiliyor.
Mantar hastalığı çeşitleri oldukça fazla olduğundan dayanıklı aşılı fidan seçimleri yapılması gerektiği unutulmamalıdır. Üzümlerde birçok hastalık olduğu gibi fungal hastalıkların en önemlisi olan külleme hastalığı üzüm tesislerinde sıkça karşılan etmenlerin başında gelir.
Bitkilerde külleme hastalığı aynı zamanda üzümde oidium hastalığı olarak da bilinen Uncinula necator etmenin oluşturduğu fungal hastalıklardandır. Üzümde Oidium hastalığı nedir? Diye ayrıntılı bakacak olursak kurak koşullarda oldukça fazla düzeyde ekonomik kayıplara yol açtığı görülen, Avrupa asma çeşitlerine duyarlı bir etmendir. Külleme hastalığı tedavisi bu hususlar göz önüne alınarak yapılmalıdır.
Hastalık etmeni fungus yani Uncinula necator; kışı hif ve miselyum şeklinde üzümün açılmamış tomurcuklarında geçirir. Bu sırada asma ile birlikte büyümekte ve enfeksiyon yapmaya başlamaktadır. Hastalığı ilk dönemlerinde belirtileri genç yapraklarda rastlamak oldukça zordur.
BAĞ KÜLLEMESİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Hastalığın ilk belirtileri erken dönemde görmek güç olduğundan enfeksiyon ve hastalığın gelişimi için koşullara dikkat edilmelidir. 20-27 arası sıcaklık %40-100 arası neme ihtiyaç duyan Uncinula necator, bağ küllemesi ile kültürel mücadelede hususunda önlem alınmasına yardımcı olur.
Peki bağ küllemesi belirtileri nelerdir? sorusu merak edildiğinde ilk olarak enfekteli yaprağın üst yüzeyinde yağ lekesi belirtilerini andıran renk açılmaları görülür. Enfekteli yaprak büyüdükçe sert bir görüntü alır, yaprağın alt ve üst yüzeyinde beyaz renkte pudra serpilmiş gibi toz halinde bir görüntü ortaya çıkar, yaprağın şekli bozulmuş kenarları dıştan içeri doğru kıvrılmıştır.
Belirtiler çiçekte, salkım sapında da görülebilir. Ekonomik açıdan değersiz daneler oluşur, şekilsiz ve dane ağırlığı olmayan çatlak görünümünde yüzeyde verimi büyük oranda etkileyen belirtiler üretici açısından yıkım olabilir.
Bu yüzden bağ küllemesi ile kimyasal mücadele büyük ekonomik kayıplarda kullanılması gereken yöntemlerdendir.
BAĞ KÜLLEMESİ İLE NASIL MÜCADELE EDİLİR?
Külleme hastalığı doğal mücadele açısından, bağın havalandırılması ve güneş almasının iyi olması gerektiği bilinmelidir. Külleme hastalığı tedavisi ekonomik zarar eşiği yüksek olmadığında kültürel yöntemlerle kontrol altına alınabiliyor.
Peki bağ küllemesi ile nasıl mücadele edilir? Bağ küllemesi mücadelesi iki önemli başlık altında incelenirse eğer, bağ küllemesi ile kültürel mücadele ve bağ küllemesi ile kimyasal mücadele başlıklarını görmemiz mümkündür.
KÜLTÜREL MÜCADELE
Kültürel mücadele yöntemine bakıldığında ilk olarak budama artıklarının kesinlikle bağdan uzaklaştırmak gerektiği bilinmelidir; çünkü üzümde oidium hastalığı bitki artıklarında döngüsünü tamamlayan ve epidemi yapan bir etmendir. Bir diğer önemli mücadele yöntemi ise bağın hava alır şekilde budama yapılması ve güneş almasını sağlamaktır.
KİMYASAL MÜCADELE
Kimyasal mücadele yönteminde ise hemen aklımıza asmaya hangi ilaç atılır? Sorusu gelir. Külleme hastalığı ilaçları bağ büyümesinin olduğu belirli zamanlarda atılması gereken ve belirli dönemleri olan ilaçlardır.
İlk ilaçlama çiçeklenme öncesi sürgünler 25-30 cm olduğunda, ikinci ilaçlama çiçek taç yaprakları döküldüğünde-dane açma iriliği olduğunda, üçüncü ve son ilaçlama hastalığın gelişme durumuna göre atılmalıdır.
Külleme ilacı olarak Tarım ve Orman Bakanlığının resmi sitesinde yayınlanan fungisitler kullanılmalı ve uygulama yapılırken kesinlikle ekonomik zarar eşiği göz önüne alınmalıdır. Asmanın bütün kısımlarına atıldığına dikkat edilerek ilaçlama yapılmalıdır.
Ayrıca bir fungal hastalık olan külleme hastalığının farklı türleri hakkında da bilgi sahibi olmak istiyorsanız, sitemizde yer alan “Külleme Hastalığı Nedir? Nasıl Mücadele Edilir?” adlı rehberimize göz atabilirsiniz.
Yazan: Ziraat Mühendisi Büşra Selli
